Ψηλορείτης: ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ 1904-1908

Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2022

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ 1904-1908

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ (1904-1908)

Του Δακανάλη Μανόλη 28-8-2022

Το 1893 ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη η οργάνωση Εσωτερική Μακεδονική Οργάνωση (ΕΜΕΟ) με στόχο τον συντονισμό των προσπαθειών των Χριστιανών της Μακεδονίας για την απελευθέρωση των από τον Οθωμανικό ζυγό. Στην πραγματικότητα η παραπάνω οργάνωση ήταν μια Βουλγαρική Εθνικιστική Οργάνωση με στόχο τον εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας και την απόσχιση της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την ένωση της με τη Βουλγαρία.

Εξέγερση του Ίλιντεν. Στις 20-7-1903 ημέρα του Προφήτη Ηλία-Μεταμορφώσεως, πραγματοποιήθηκε επανάσταση από τους σλαβόφωνους της περιοχής ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η επανάσταση αυτή εκδηλώθηκε από την Αυτονομιστική Εσωτερική Μακεδονική Οργάνωση στο Βιλαέτι του Μοναστηρίου και υποστηρίχθηκε από Βουλγάρους Βλάχους.

Σχηματίστηκε μια προσωρινή κυβέρνηση από τους αντάρτες στο Κούσοβο υπό την ηγεσία του Νικόλα Κάρεφ και κήρυξαν τη Δημοκρατία του Κρούσοβο. Προξενήθηκαν καταστροφές, λεηλασίες, δολοφονίες ηγετικών στελεχών μουσουλμάνων, χριστιανών και μεγαλοϊδιοκτητών γης.

Τα αντάρτικα σώματα των διαφόρων Εθνικών ομάδων με θεμιτά και αθέμιτα μέσα προσπαθούσαν να εκφοβίσουν τον αντίπαλο και άρχισαν να διεκδικούν κομμάτια της Μακεδονίας και Θράκης, βασιζόμενα σε ιστορικούς και εθνολογικούς λόγους.

Η παραπάνω εξέγερση σύμφωνα με τον Πεζά έλληνα Πρόξενο της Ελλάδας στο τότε Οθωμανικό Μοναστήρι, αναφέρει στον τότε Πρόεδρο της Ελληνικής Κυβέρνησης το 1902, μεταξύ άλλων και τα παρακάτω: «Η επερχόμενη εξέγερση (Ίλιντεν) έχει στόχο μια αυτόνομη ή ανεξάρτητη Μακεδονία, την οποία προτίθενται να ακολουθήσουν πατριαρχικοί και εξαρχικοί πληθυσμοί και περιγράφονται οι άθλιες συνθήκες ζωής πολλών Μακεδόνων» (κυρίως αγροτών).

Στις 25 Ιουλίου ο Ίωνας Δραγούμης έλεγε: «Έχομεν σλαβικήν επανάστασιν εν Μακεδονία …».

Σύμφωνα με το Βρετανό δημοσιογράφο Η. Ν. Btaistord: Το Ίλιντεν ήταν η πρώτη οργανωμένη απόπειρα του Βουλγαρικού στοιχείου στη Μακεδονία και Θράκη μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Βουλγαρίας το 1903.

Η εξέγερση του Ίλιντεν καταλύθηκε από τους Οθωμανούς μετά από είκοσι μέρες.

Η παραπάνω εξέγερση γιορτάζεται στη Βουλγαρία και στη Βόρεια Μακεδονία κάθε χρόνο.

Μακεδονικός Αγώνας 1904-1908

Ο Μακεδονικός Αγώνας είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας και η ευτυχής έκβαση του ήταν μεγάλης Εθνικής σημασίας για το Ελληνικό γένος. Η Μακεδονία από αρχαιοτάτων χρόνων αποτελούσε την ραχοκοκαλιά της νεώτερης Μεγάλης Ελλάδας των δύο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών, όπως την οραματίστηκε ο Μέγας Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος, που θα πει αργότερα. «Εθνικοί λόγοι επιβάλλουν ο Μακεδονικός Αγών να γίνει ευαγγέλλιον της Ελληνικής φυλής. Αξίζει να στεφανωθεί ο αμυντικός εκείνος Αγώνας, ο οποίος έσβησε την ντροπήν του 1897, διότι το παράδειγμα των ηρωικών εθελοντών εξύπνησε και ενεθάρρυνε ολόκληρο το αποθαρρυμένον Έθνος».

Τον αγώνα συντόνισαν οι Καραβαγγέλης Γερμανός μητροπολίτης Φλώρινας, ο μητροπολίτης Δράμας Χρισόστομος Καλαφήτης, ο Ίων Δραγμούμης από το Προξενείο στο Μοναστήρι, ο Λάμπρος Κορομηλάς από το Προξενείο της Θεσσαλονίκης και ο Μικρασιάτης Πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης Αιμιλιανός Λαζαρίδης και ο δημοσιογράφος Δημήτριος Καλαποθάκης από την Αθήνα. Στην Αθήνα ιδρύθηκε το Μακεδονικό Κομιτάτο από τον Καλαμποθάκη.

Η Ελληνική εθελοντική παρέμβαση στη Μακεδονία άρχισε μετά την αποτυχία της εξέγερσης του Ίλιντεν το 1903, η οποία αφύπνισε την κοινή γνώμη στην Ελλάδα και εντάθηκε έτι περισσότερο από το θάνατο του ήρωα Ανθυπολοχαγού του Ελληνικού Στρατού Παύλου Μελά.

Κατόπιν δραματικών εκκλήσεων του Μητροπολίτη Καστοριάς Καραβαγγέλη Γερμανού, ο οποίος ήδη είχε αρχίσει να οργανώνει τοπικά τμήματα αυτοάμυνας σε Καστοριά και Φλώρινα.

Το Μάρτιο του 1904 στάλθηκαν από την Ελληνική Κυβέρνηση στη Δυτική Μακεδονία τέσσερις αξιωματικοί μεταξύ των οποίων και ο Παύλος Μελάς, για να πραγματοποιήσουν μια αναγνωριστική περιοδεία. Τον Ιούλιο επισκέφθηκε την Κοζάνη και τα Σιάτιστα και αποφάσισε να αναλάβει δράση στην ευρύτερη περιοχή. Ορίστηκε από το Μακεδονικό Κομιτάτο αρχηγός των Ελληνικών ομάδων στην περιοχή. Στις 13-10-1904 ενώ βρίσκονταν στο χωριό Στάτιστα της Καστοριάς σε ένα σπίτι με την ομάδα του κατά την έξοδο δέχθηκε επίθεση από Οθωμανικό απόσπασμα, το οποίο είχε παραπληροφορηθεί από τον Κοιτατζή Μήτρο Βλάχο, ότι εκεί ήταν ομάδα το ΕΜΚΟ. Ο Μελάς τραυματίστηκε θανάσιμα από τούρκικο βόλι και πέθανε σε ομιχλώδες τοπίο. Η ταφή του έγινε έξω από το χωριό Στάτιστα, που του έδωσαν το όνομα του Μελά. Αργότερα μεταφέρθηκαν τα οστά του στην Αθήνα.

Ο ηρωικός θάνατος του Μελά γνωστού μεγαλοαστού αξιωματικού ως άτακτου κλέφτη-ελευθερωτή, συγκλόνισε το πανελλήνιο και η κοινή γνώμη έστρεψε την προσοχή της στο Μακεδονικό Αγώνα.

ΑΠΟ ΤΟΥΣ 6.000 ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΥΣ

ΟΙ 3.000 ΗΤΑΝ ΚΡΗΤΙΚΟΙ

Πριν ακόμα ξεσπάσει ο Μακεδονικός Αγώνας, ο Γερμανός Καραβαγγέλης Αρχηγός, έστειλε επιστολή στον Πρωθυπουργό Ζαΐμη και του έγραφε: «Στείλε μου πενήντα άντρες όμως Κρητικούς, να ενωθούν με τους αγέρωχους καπεταναίους Στρεμπενιώτη και Κώττα, για ν΄ αντιμετωπίσουν τις βουλγάρικες ορδές». Τόσοι Κρητικοί έφθαναν για να διαλύσουν τις ομάδες των Βουλγάρων. Είναι εξ άλλου πασίγνωστο, ότι οι Κρητικοί ήταν πάντοτε γενναίοι πολεμιστές σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες και διακρίθηκαν για την ανδρεία και τον ηρωισμό τους. Τα Κρητικά εθελοντικά σώματα ήταν τα πολυπληθέστερα όλων και έφθασαν πρώτα για να συνδράμουν τον αγώνα. Λίγοι στοίχοι του προικισμένου Μακεδονομάχου ηγέτη Παύλου Γύπαρη μας δίνουν την απάντηση.

Αχ, όποιος έζησε σκληρά σ΄ αγέρα σκλαβωμένο,

Κι έφαγε μ΄ αίμα το ψωμί και δάκρυα ζυμωμένο,

Όποιος της μαύρης της σκλαβιάς δοκίμασε τον πόνο,

Σκλαβιά και πόνος τι θα πει, εκείνος ξέρει μόνο.

΄Εξι χιλιάδες εθελοντές πήγαν στον υπέρτατο αυτό Μακεδονικό Αγώνα και οι μισοί από αυτούς ήταν Κρητικοί που πέταξαν από τις κορφές των Λευκών Ορέων και του Ψηλορείτη και πήγαν στα βουνά της Μακεδονίας. Από τους οποίους οι 769 πότισαν με το τίμιο αίμα τους την μακεδονική γη και έμειναν για πάντα στα σπλάχνα της.

Από τους γενικούς αρχηγούς του Μακεδονικού Αγώνα μόνο ένας δεν ήταν Κρητικός. Ο ήρωας Παύλος Μελάς Ανθυπολοχαγός με το ψευδώνυμο Καπετάν Ζέζας. Οι δύο Κρητικοί ήταν ο Γιώργος Κατεχάκης Καπετάν Ρούβας μετέπειτα στρατηγός από την Πόμπια Ηρακλείου και ο Γεώργιος Τσόντος με το ψευδώνυμο Καπετάν Βάρδας από το Ασκύφου Σφακίων.

Από τους 20 πολίτες αρχηγούς οι 14 ήταν Κρητικοί, από τους 82 Αρχηγούς Σωμάτων οι 19 ήταν Κρητικοί και από τους 19 ιδιώτες αρχηγούς οι 14 ήταν Κρητικοί.

Αυτοί οι ήρωες που έμειναν για πάντα στη Μακεδονική γη ήταν: Αρχηγοί-Οπλαρχηγοί 13. Ομαδάρχες 12, Εθελοντές οπλίτες-πράκτορες 639, Εθελοντές σε σώματα μη Κρητικών 108. Σύνολο 769.

Ο Μακεδονικός Αγώνας στηρίχθηκε από τους Κρητικούς σαν να ήταν δικός τους αγώνας, γι αυτό βλέπουμε τόσο μεγάλη συμμετοχή, όχι μόνο σε απλούς αγωνιστές, αλλά και σε εμπειροπόλεμα στελέχη του αντάρτικου. Ουσιαστικά διεξήγαγε τον αγώνα στα βουνά, στις χαράδρες, στα χωριά στα ποτάμια, στη λίμνη των Γιαννιτσών και αλλού. Πρώτος μη Μακεδόνας που έπεσε στο πεδίο της μάχης ήταν ο Γεώργιος Σεϊμένης, του όπου οι Κομιτατζήδες έκοψαν το κεφάλι. Πάνω στο φρικτό θάνατο του λέγονται πολλά, ότι δηλαδή η κομμένη κεφαλή έφτυνε κατάμουτρα τους κομιτατζήδες, που τρομαγμένοι τράπηκαν σε φυγή και δεν ξαναπολέμησαν.

Η λαϊκή μούσα ύμνησε τους Κρήτες Μακεδονομάχους με τους παρακάτω στοίχους:

για τον Γύπαρη:

Του Μοριχόβου τα βουνά ρωτούν της Μπελκαμένης

ποιος ειν΄ αυτός που πέρασε με το σπαθί στη χέρα;

Διαβαίνει όρη και βουνά, γκρεμούς και μονοπάθια

λειβάδια και νεροσυρμές κι ο κόσμος τόνε τρέμει.

Το βήμα ντου ναι δέκα οργιές, το πήδημα σαράντα

κι όντε λιγάκι βιάζεται χαμε στη γης δε ΄γγίζει.

Είναι ο Παυλής ο Γύπαρης.

Για τον Τσόντο:

Μεριάστε ο Βάρδας να διαβεί να πάει στο Μοναστήρι

Κει που’ ν ο πόλεμος χαρά κι η μάχη πανηγύρι…

Για τον Κατεχάκη:

Οι σφαίρες δε σε τρόμαζαν γιατί σουν αντριωμένος,

ήσουν σεμνός κι αντρόπιαστος, απ΄ όλους διαλεμένος.

Για τον Βολάνη:

Δόξα σε σένα Αρχηγέ των Λάκκων το καμάρι,

όπου πολέμας όρθιος με θάρρος και με χάρη…

Για τον Νταφώτη:

Νταφώτη μου ατρόμητε πέταξε από τον Άδη

και βάλε κάθε Βούλγαρο κομιτατζή σημάδι.

Οι στοίχοι που ύμνησε η λαϊκή μούσα τους αείμνηστους Κρήτες Μακεδονομάχους είναι ατέλειωτοι.

Τα ονόματα 39 Κρητικών Μακεδονομάχων

Γεώργιος Τσόντος ή Βάρδας Ανθυπολοχαγός (ΠΡ). Γενικός Αρχηγός Μακεδονικού Αγώνα 1903-1908. Από το Ασκύφου Χανίων, αριθμός ανδρών 168.

Γεώργιος Κατεχάκης ή Ρούβας Ανθυπολοχαγός (ΠΖ). Γενικός Αρχηγός. Από την Πόμπια Ηρακλείου, αριθμός ανδρών 160.

Ευθύμιος Καούδης Αρχηγός. Από το Καψόδασος Σφακιών Χανίων, αριθμός ανδρών 150.

Γεώργιος Βολάνης Αρχηγός Αγώνα. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 175.

Ιωάννης Πούλακας Αρχηγός Αγώνα. Από τη Θέρισο Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 98.

Παύλος Γύπαρης Αρχηγός Μακεδονικού Αγώνα. Από την Ασή Γωνιά Αποκορώνου Χανίων, αριθμός ανδρών 110.

Ιωάννης Καραβίτης (ο Μακρυγιάννης του Μακεδονικού Αγώνα) Αρχηγός. Από την Ανώπολη Σφακίων, αριθμός ανδρών 132-Απόγονος του επαναστάτη Γιάννη Δασκαλογιάννη, ήταν 20 χρονών όταν ακολούθησε τον Παύλο Γύπαρη στη Μακεδονία. Μετά το θάνατο του Παύλου Μελά έγινε αρχηγός Σώματος. Σε όλες σχεδόν τις κωμοπόλεις της Φλώρινας υπάρχουν δρόμοι με το όνομά του.

Θεόδωρος Κουκουλάκης Οπλαρχηγός. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 108.

Εμμανουήλ Σκουντρής Αρχηγός. Από το Άδελε Ρεθύμνου, αριθμός ανδρών 148.

Εμμανουήλ Νικολούδης Αρχηγός Σώματος. Από τους Λάκκους Κυδωνίας, αριθμός ανδρών 120.

Νικόλαος Ανδριανάκης Οπλαρχηγός. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 82.

Ευάγγελος Φραγκιεδάκης Γαλλιανός Οπλαρχηγός Σώματος. Από τον Πρινέ Ρεθύμνου, αριθμός ανδρών 84.

Ιωάννης Δοξάκης-Δοξογιάννης Οπλαρχηγός Σώματος. Από τον Πρινέ Σελίνου Χανίων, αριθμός ανδρών 98.

Ηλίας Δεληγιαννάκης Οπλαρχηγός. Φονεύθηκε στο Σκρά το 1918. Ανθυπολοχαγός από την Αργυρούπολη Ρεθύμνου, αριθμός ανδρών 135.

Νικόστρατος Καλομενόπουλος-Νίδας Αρχηγός, μετέπειτα Στρατηγός από το Ρέθυμνο Κρήτης, αριθμός ανδρών 105.

Γεώργιος Νικόδημος-Μακρής Αρχηγός Σώματος. Από τον Καλλικράτη Σφακιών Χανίων, αριθμός ανδρών 120.

Εμμανουήλ Κατσίγαρης-Καραμανώλης Αρχηγός. Φονεύθηκε στον Όλυμπο στις 24-4-1908. Από Νίπος Αποκορώνου Χανίων, αριθμός ανδρών 75.

Λεωνίδας Παπαμαλέκος Αρχηγός. Από το Βάμο Αποκορώνου. Φονεύθηκε στις 4-11-1912 στα Σιάτιστα Κοζάνης, αριθμός ανδρών 63.

Γρηγόρης Παπαδάκης Οπλαρχηγός Σώματος. Από τον Κάστελο Αποκορώνου Χανίων. Φονεύθηκε στη Μικρά Ασία το 1922, αριθμός ανδρών 50.

Ιωάννης Νταφώτης Αρχηγός Σώματος. Από το Αβδού Πεδιάδος Ηρακλείου, αριθμός ανδρών 108.

Αριστείδης Κιτράκης Οπλαρχηγός. Από τα Ρούστικα Ρεθύμνου, αριθμός ανδρών 8.

Λαμπρινός Βρανάς Οπλαρχηγός Β΄ Τάξεως. Από τον Καλλικράτη Σφακίων Χανίων. Φονεύθηκε ηρωικά στη Μπελκαμένη (Άσπρη Πέτρα Φλώρινας) στις 17-4-1903, αριθμός ανδρών 18.

Ανδρέας Δικώνυμος-Μπαρμανδρέας Οπλαρχηγός. Από τον Καλλικράτη Σφακίων Χανίων. Φρούραρχος Λεχόβου (τραυματίας του Στρεμπένου –Χωριό Ασπρόρεμα), αριθμός ανδρών 24.

Γεώργιος Μηναδάκης-Λιάπης Οπλαρχηγός. Από το Αμπελάκι Ρεθύμνου. Έπεσε στο Λέχοβο (Χωριό της Φλώρινας), αριθμός ανδρών 6.

Πέτρος Μάνος-Βέργας (επίλαρχος 1903-1908) Αρχηγός Σώματος, αδελφός του Κων/νου, διαδέχθηκε στην προεδρεία τον Καλαποθάκη (Μακεδονικό Κομιτάτο). Από Χανιά της Κρήτης, αριθμός ανδρών 47.

Ευάγγελος Νικολούδης Αρχηγός. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων. Φονεύθηκε στο Γκορνίτσοβο (Κέλλη-σημαίνει χωριό που βρίσκεται σε υψόμετρο) στις 18-7-1906 με 14 συμπολεμιστές του, μεταξύ των νεκρών και ο Μανούσος Γρύλλος από τον Αλίκαμπο Αποκορώνου Χανίων, ανήκε στην ομάδα Καραβίτη, αριθμός ανδρών 45.

Γεώργιος Καμηλάκης Ομαδάρχης. Απαγχονίστηκε στο Μοναστήρι στις 27-5-1907. Από Καστέλλι Καινουργίου Ηρακλείου. Αριθμός ανδρών 16.

Γεώργιος Σπυριδογιάννης Οπλαρχηγός. Από τα Γρυμπιλιανά Κολυμβαρίου. αριθμός ανδρών 18.

Γεώργιος Λιαπάκης Οπλαρχηγός. Από το Ρέθυμνο Κρήτης, αριθμός ανδρών 7.

Ιωάννης Μαυρογέννης οπλαρχηγός Α Τάξεως. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 18.

Γεώργιος Σκαλίδης Αρχηγός. Από το Έλος Κισσάμου Χανίων. Έπεσε ηρωικώς μαχόμενος στις 20-3-1906 στο Ίβεν Μακεδονίας (χωριό δυτικά του Μοναστηρίου στην καμπή του Εριγώνα ποταμού) μαζί με άλλους 16 συντρόφους του, επέζησε ένας.

Στυλιανός Κλειδής Αρχηγός. Από τα Αγκουσελιανά Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, αριθμός ανδρών 120. Έπεσε στο Μέτσοβο το 1912 πολεμώντας όρθιος τους Τούρκους.

Παναγιώτης Γερογιάννης Οπλαρχηγός. Από Γαλατά Κυδωνίας Χανίων, αριθμός αδρών 37.

Στυλιανός Κοκκινάκης Οπλαρχηγός. Από την Ασή Γωνιά Αποκορώνου Χανίων, αριθμός ανδρών 10.

Εμμανουήλ Μπενής Οπλαρχηγός Α΄ Τάξεως. Από τον Καλλικράτη Σφακίων Χανίων, αριθμός ανδρών 55.

Ιωάννης Καλογεράκης Οπλαρχηγός Μακεδονικού Αγώνα. Από του Ζυβραγού Κισσάμου Χανίων, αριθμός ανδρών 14. Φονεύθηκε στον Αετό στις 28-7-1905.

Εμμανουήλ Λυκοβαρδής Οπλαρχηγός. Από τα Περβολάκια Κισσάμου Χανίων, αριθμός ανδρών38.

Ευστράτιος Βολάνης Οπλαρχηγός. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 20.

Παναγιώτης Φιωτάκης Οπλαρχηγός Α΄ Τάξεως. Από το Γαλατά Κυδωνίας Χανίων. Έπεσε ηρωικά κοντά στη Μονή Παραλόβου στο Μορίχοβο τον Απρίλιο του 1907 αριθμός ανδρών 10.

Σύνολο ανδρών 2976.

Αρχηγοί-Οπλαρχηγοί Μακεδονομάχοι

από όλη την Ελλάδα

Αρμέν Κούπσιος δάσκαλος από Προτοστάνη. Τέλλος Άγρας (στα μυστικά του Βάλτου). Καπετάν Αμύντας (Νικόλοας Δουμπιώτης) υποστράτηγος. Μιχάλης Σιωνίδης από τη Γκίρτσια. Λουκάς Κόκκινος από το Μέγαρο Γρεβενών. Κωνσταντίνος Ρίζος από τη Δράμα. Γεώργιος Μόδης από το Μοναστήρι. Γεώργιος Γιώτας από Κορέστια. Ευάγγελος Νάτσης από το Στρέμπενο Φλώρινας. Φιλόλαος Πηγεών αξιωματικός. Ιωάννης Ράλλης Έλληνας πολιτικός και Πρωθυπουργός στην Αθήνα τη Γερμανική κατοχή. Σταύρος Ρήγας. Δούκας Γαϊτατζής από Σέρρες. Θεοχάρης Κούγκας από την Αλεξάνδρεια Ημαθίας. Μανώλης Ξυλούρης ή Τζιτζής από τα Ανώγεια Μυλοποτάμου. Κωνσταντίνος Μαζαράκης Καπετάν Ακρίτας αξιωματικός μετέπειτα Στρατηγός. Κωνσταντίνος Γαρέφης. Γεώργιος Παπαστεφάνου από το Κωστενέσι Καστοριάς. Λαμπρινός Βρανάς πρωτοπόρος στον Μακεδονικό Αγώνα. Στέφανος Παπαγάλος από Βέροια. Χρήστος Βέσκος από τους Προμάχους Πέλλας. Νικόλαος Τσοτάκος αξιωματικός. Γεώργιος Ζουρίδης. Χρήστος Δρεμελής από το Λαγκαδά. Αριστείδης Μαργαρίτης Καπετάν Τρομάρας από την Καστοριά. Ζαχαρίας Παπαδάς από Πλατανάκι Αρκαδίας. Παύλος Κύρου από Ανταρτικό Φλώρινας. Γεώργιος Γιακλής από τα Μοσχονήσια, Γεώργιος Στρατινάκης από Κρήτη. Αριστείδης Κιτράκης από Ρούστικα Ρεθύμνου. Γεώργιος Κακουλίδης αξιωματικός Ναυτικού. Νικόλαος Ρόκας στρατιωτικός. Χρυσόστομος Χρυσομαλλήδης Ιερέας και Λέων Παπαμελέκης Ιερομόναχος από Βάμου Αποκορώνου. Φυσικά πρέπει να είναι και άλλοι.

Ανωγειανοί Μακεδονομάχοι

Από τα Ανώγεια πήγαν τρία τμήματα σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Σε ένα από τα εθελοντικά αυτά τμήματα συμμετείχαν οι: Δακανάλης Γιάννης ή Δασκαλογιάννης σε μεγάλη ηλικία, ο Δακανάλης Γεώργιος του Μιχ. ή Μιχαλογιώργης, ο Δακανάλης Γεώργης του Σπυρίδωνα γιατρός, ο Καλλέργης Γώργιος ή Κουρούπης, ο Κεφαλογιάννης Βασίλειος ή Κούντης, ο Κεφαλογιάννης Γιώργης ή Αστρινογιώργης, ο Φασουλάς Σταύρος ή Καλαϊζοσταυράκης, ο Ανδρεαδάκης Ιωάννης, ο Καλομοίρης Ιωάννης ή Δρακογιάννης, ο Κουτεντάκης Μιχάλης ή Καρκαούτης, ο Χαιρέτης Εμμανουήλ ή Τορπίλης, ο Πλεύρης Βασίλης, ο Δραμουντάνης Γιώργης ή Πατέρας και ο Μασαούτης Γιώργης. Η Βικιπαίδεια Μακεδονικός Αγώνας αναφέρει Οπλαρχηγό το Μανώλη Ξυλούρη ή Τζιτζή από τα Ανώγεια Μυλοποτάμου. Δυστυχώς για τα δύο άλλα τμήματα Ανωγειανών που πήγαν στο Μακεδονικό Αγώνα, δεν έχουμε στοιχεία μέχρι σήμερα ή έστω μια φωτογραφία.

Το 1908 με την επανάσταση των Νεότουρκων τερματίστηκε ο Μακεδονικός Αγώνας. Τα μεγαλεπήβολα Βουλγαρικά σχέδια για βίαιοι προσάρτηση της Μακεδονίας απέτυχαν.

Στο Μακεδονικό Αγώνα πολέμησαν εθελοντές γενναίοι πολεμιστές Μακεδόνες, Κρήτες, από τη Μάνη, Μεσσηνία, Αρκαδία, Αθήνα, Ήπειρο, Θεσσαλία, Θράκη, Μικρά Ασία, τα νησιά μας και από κάθε άλλη γωνιά του ελεύθερου Ελληνισμού.

Κάθε χρόνο στις 22 Οκτωβρίου τιμούμε ως Έθνος την επέτειο του Μακεδονικού Αγώνα.-

Πηγές: Σταύρος Φωτάκης από το Άρδην Τ. 85.

Βικιπαίδεια Εξέγερση του Ίλιντεν. Βικιπαίδεια Μακεδονικός Αγώνας 1904-8.

Φωτογραφίες έγχρωμες Δακανάλης Μανόλης του Μιχαήλ και ασπρόμαυρες από το αρχείο του.

« ασπρόμαυρες : Ιστορική Λαογραφική εταιρία Ρεθύμνου 1965.