Σελίδες

Κυριακή 27 Νοεμβρίου 2011

Μήνυμα του Αρχηγού Εθνικής Αντίστασης Γιάννη ΔΡΑΜΟΥΝΤΑΝΗ και



η εκτέλεσή του από τους Γερμανούς
Του ΔΑΚΑΝΑΛΗ Μανόλη του Μιχ. πρώην Αγρονόμου

Το 1943 ολόκληρη η Ελλάδα στέναζε κάτω από τη Γερμανική μπότα. Υπήρχε παντού καταχνιά, μαυρίλα και σιωπή , την οποία σπούσαν μόνο ο ερχομός της ερπύστριας και οι φονικές ριπές των όπλων . Στα βουνά της Κρήτης υπήρχε παντού ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ από τις πρώτες κιόλας μέρες μετά τη Μάχη της Κρήτης, για να αντιμετωπίσουν τις ορδές των φασιστών. Αντίσταση έγινε μεγάλη όπως είχε προτάξει ο Δίας ο μέγιστος των θεών, τον οποίο γέννησαν και μεγάλωσαν οι Κρητικοί στη Νίδα. ΄Ετσι τα σκουτάρια άναψαν και ο ουρανός ξέρναγε φωτιά και μολύβι.
Στις 2 Ιουνίου 1941 ο κτηνοτρόφος Μανώλης Μπαντουβάς από τις ΄Ανω Ασίτες Μαλεβυζίου ίδρυσε αντάρτικη ομάδα. Στα μέσα Ιουνίου 1941 ο Γιώργης Πετράκης ή Πετρακογιώργης ίδρυσε άλλη αντάρτικη ομάδα στα νότια του Ψηλορείτη. Την 1-7-1941 ίδρυσε άλλη ομάδα ο κτηνοτρόφος Γιάννη Κατσιάς στα Σφακιά. Στις 15 Αυγούστου 1941 ημέρα της Παναγίας στο σπίτι του Γιάννη Δραμουντάνη ή Στεφανογιάννη ΄ιδρυσαν οι Ανωγειανοί άλλη αντάρτικη ομάδα με αρχηγό τον Καπετάν Στεφανογιάννη, που δρούσε στα βόρεια του Ψηλορείτη. Επίσης ιδρύθηκαν και άλλες αντάρτικες ομάδες, όπως η Α.Ε.Α.Κ. του Ανδρέα Παπαδάκη στα Χανιά, η οργάνωση του Κρουσώνα του Καπετάν Γρηγοράκη ή Σατανά, η οργάνωση του Β. Πατεράκη στο Κουστογέρακο, η Ε.Ο.Χ.Α στη Νεάπολη, η οργάνωση του στρατηγού Μάντακα στα Λευκά ΄Ορη, οι μυστικοί πυρήνες του παπά Νικολή στη Βαγιωνιά , του Αντώνη Μπετεινάκη στις Αρχάνες, του Αλέξανδρου Κοκονά στο Αμάρι, του Γιάννη Χρονάκη στο Καρουζανό Πεδιάδας, του Δαβίδ Παπαδάκη στη Χερσόνησσο, η « Φιλική Εταιρεία » στη Σητεία, ομάδα του Αδάμη Κρασανάκη στο Οροπέδιο Λασιθίου, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ - ΕΛΑΣ) στις 27-9-1941 που κάλυπτε όλη την Ελλάδα και άλλες.
Με τη λήξη του έτους 1943 και την Ανατολή του νέου ελπιδοφόρου έτους 1944, ο Αρχηγός Εθνικής Αντίστασης Γιάννης Δραμουντάνης ή Στεφανογιάννης απηύθυνε εγκύκλιο προς τους κατοίκους του Πάνω Μυλοποτάμου.
Mόλις κυκλοφόρησε η εγκύκλιος του Στεφανογιάννη στις αρχές του Γενάρη στο Πάνω Μυλοπόταμο, οι πληροφοριοδότες της γερμανικής κατασκοπείας - αντικατασκοπίας ανέφεραν σχετικά στον αρχηγό πληροφοριών ταγματάρχη Μπάουρ και μάλιστα του παρέδωσαν και αντίγραφο του μηνύματος. Ολόκληρη η γερμανική ιεραρχία εξωργήστηκε με τη θρασύτητα του Αρχηγού αυτού, που είχε το θάρρος να κυκλοφορήσει ενυπόγραφη εγκύκλιο. ΄Ετσι αποφάσισαν την εξόντωσή του το γρηγορότερο. Ανέθεσαν δε την όλη επιχείρηση στον υποστράτηγο Βάλτερ Μύλλερ. Ολόκληρο το μήνα περίμενε ο Βάλτερ να καλύψει ο βαρύς χειμώνας την περιοχή της Νίδας και των Ανωγείων με χιόνια, οπότε ήλπιζε ότι τόσο η αντάρτικη ομάδα, όσο και οι εκπρόσωποι του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής με τους ασυρμάτους, θα έμεναν μέσα στο χωριό.
Τη νύκτα της 12-13 Φεβρουαρίου 1944 μια νύχτα βροχερή, παγερή, με διαπεραστικό κρύο και θα έλεγα θλιμμένη, οι Γερμανοί με μεγάλες δυνάμεις έκαναν πλήρη κύκλωση των Ανωγείων. Με το ξημέρωμα οι γερμανικές περιπολίες καλούσαν τους κατοίκους να συγκετρωθούν στην αυλή του Κάτω Δημοτικού Σχολείου. Συνέλαβαν διάφορα άτομα γιατί δεν είχαν πάει στη συγκέντρωση και τους θεώρησαν ύποπτους.
Ο Γιάννης Δραμουντάνης ή Στεφανογιάννης για λόγους πρόνοιας είχε διανυκτερεύσει στο σπίτι του αδελφού, που βρίσκονταν στη δυτική συνοικία στα Σπυθουριανά. Πήρε μια βούργια στην πλάτη άοπλος με μπαστούνα και έκανε το βοσκό . Προσπάθησε να φύγει από τα δυτικά , αλλά συνάντησε γερμανικό φυλάκιο και άλλαξε πορεία προς τα νότια. Διαπίστωσε ότι και από εκεί υπήρχαν φυλάκια, έτσι δεν μπόρεσε να διαφύγει από πουθενά . Στη θέση « Γερακούλι» είδε μια μικρή σπηλιά την είσοδο της οποίας κάλυπταν θάμνοι και βάτοι, μπήκε μέσα και έκαψε όλα τα πειστήρια. ΄Υστερα βγήκε έξω να φύγει ,τον είδαν όμως οι άνδρες του πλησιέστερου φυλακίου και τον συνέλαβαν. Τον έδωσαν πισθάγκωνα και τον οδήγησαν στο Κάτω Δημοτικό Σχολείο.
΄Όταν είδαν οι συγκεντρωμένοι Ανωγειανοί δεμένο τον Αρχηγό τους, να τον οδηγούν στον ανώτερο Γερμανό αξιωματικό, ξέσπασαν σε θρήνους και οδυρμούς.
Μετά από λεπτομερή εξέταση και μάλλον με υπόδειξη έμπιστου προδότη, προέβησαν στην ταυτοποίηση του καταζητούμενου Αρχηγού.
Αμέσως έγινε έκτακτο στρατοδικείο και του ανακοίνωσαν την καταδίκη του σε θάνατο και την άμεση εκτέλεση της ποινής του. Στο άκουσμα της ποινής ο γενναίος ψύχραιμος σταυραετός του Ψηλορείτη δε λύγισε έμεινε ατάραχος. Τους είπε να τον εκτελέσουν έξω από το χωριό μακριά από τα μάτια των παιδιών και των γυναικών. ΄Ισως το πλήθος να μην κρατιόταν βλέποντας την εκτέλεση του Αρχηγού και να δημιουργούνταν άλλες τρομακτικές συνέπειες.
Του έκαναν δεκτή την τελευταία του επιθυμία, τον οδήγησαν στη θέση « Ξέρακα » και πήραν θέσεις οι εκτελεστές του. Αν και ήταν με τις χειροπέδες, πήδησε ένα τράφο και έφευγε τρεχάτος, ενώ ταυτόχρονα του έριχναν με τα αυτόματα. ΄Εφθασε στην άκρη του αγρού και ούτε μια σφαίρα δεν τον βρήκε, τη στιγμή που πηδούσε το δεύτερο τράφο, από ένα φυλάκιο Γερμανικό, του έριξαν με οπλοπολυβόλο ενώ ήταν ακόμα στον αέρα και σκότωσαν τον σταυραετό και ήρωα των Ανωγείων. Επικράτησε παγωμάρα σε όλους τους Ανωγειανούς , αλλά και στους πατριώτες της Κρήτης για τον άδικο χαμό του.
Ο Γερμανός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης Μπούρνο Μπρώυερ με το επιτελείο του μόλις πληροφορήθηκαν την εκτέλεση του Στεφανογιάννη , την θεώρησαν εξαιρετική επιτυχία και εξέδωσαν δελτίο πληροφοριών σε όλες τις Γερμανικές υπηρεσίες της Κρήτης. ΄Ολες δε οι Γερμανικές υπηρεσίες πανηγύρισαν το γεγονός.
Πηγές: Ι.- Τα παραπάνω στοιχεία προέρχονται από τις εκθέσεις της Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων ο Ψηλορείτης προς το Υπουργείο Εθνικής ΄Αμυνας που βρίσκονται στο αρχείο της.
2.- Βιβλίο Γερμανοϊταλική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-45 του Γιώργη Κάββου 1991.
3.- Παραθέτουμε την εγκύκλιο αυτή που βρίσκεται στο αρχείο της Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων στο φάκελο του έτους 1943 με αριθμό καταχώρισης 177.

ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΠΕΡ. ΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΩ ΜΥΛΟΤΑΜΟΥ ΕΘΝΙΚΗ

Μ Υ Ν Η Μ Α

Του ΑρχηγούΕθν. Άντιστάσεως ΙΩΑΝ. ΔΡΑΜΟΥΝΤΑΝΗ

Πρός
Τά Τμήματα ‘Εθνικής Άντιστάσεως Κρήτης 31 /12/43

Πρός
Όλους τούς καλούς συνεργάτας και συναγωνιστάς του Διαμερίσματος.Ανω Μυλοποτάμου.
Τό λήξαν έτος 1943 ύπήρξεν διά τήν χειμαζομένην έκ του άγρίου πολέμου άνθρωπότηταν καταστρεπτικότατον, διότι έντός αύτού διεξείχθησαν αί πλέον μεγάλαι καί καταστρεπτικαί μάχαι τού πενταετούς πολέμου. Έντοσαύτω όμως ύπήρξεν καί τό πλέον έλπιδοφόρον έτος διά τούς Συμμάχους καί τούς λαούς τών φιλειρηνικών Κρατών, διότι μέσα στό έτος τούτο έδόθησαν είς τά φασιστικά καί Βάρβαρα Κράτη τά πλέον τρομερά καί άποτελεσματικά κτυπήματα τά όποία μάς έπιτρέπουν νά άτενίζομεν μετά βεβαιότητας είς τό Άνατέλλων έτος 44 ότι θά χαρίση τήν Είρήνην καί γαλήνην είς τήν άνθρωπότηταν τών όποίων τόσον έχει άνάγκη.
Τό 1943 τά Συμ. Στρατεύματα τών ΑΙΖΕΧΑΟΥΕΡ καί ΜΟΝΤΚΟΜΕΡΥ άνακτίσαντα είς όλα τά μέσα διεξαγωγής τού πολέμου τήν ύπεροχήν, ήρχισαν τήν καταδίωξιν τών ληστρικών όρδών τού Μουσολίνι καί του Ρόμελ έκ τής ΕΛ ΑΛΑΜΕΙΝ καί Δ. ‘Αφρικής καί τούς έφεραν είς τήν καταστρεπτικήν ήτταν τής Τύννιδος, διανείσαντα δύο χιλ. χιλιόμετρα, έκ τού ‘Αν. Μετώπου τά στραυτεύματα τού Στρατάρχου Τιμοσένσκο, άπό Σταλικγράντ καί Καύκασον κατεδίωξαν τάς στρατιάς τού Χίτλερ μέχρι τών Πολωνικών συνόρων.
Τό 1943, αί Σ. Δυνάμεις έκέρδησαν τήν μάχην του ‘Ατλαντικού, τό σημαντικώτερον κατόρθωμα τού Πολέμου.
Τό 1943, οι Σ. ‘Αεροπορία κατέφερεν τά τρομερώτερα πλήγματα είς τά κέντρα βάσεις καί συγκοινωνίας τού έχθρού καί τέλος κατά τήν διάρκειαν τού έτους τούτου έπήλθεν ή κατάρευσις τού ένός σκέλους τής συμμορίας Χίτλερ – Μουσολίνι. Αύτά όσον άφορά τό Πολεμικόν έπίπεδον.
Τό 1943, έπραγματοποίησεν τήν πλήρη σνμφωνίαν τών ‘Ηνωμένων ‘Εθνών διά τήν μεταπολεμικήν περίοδον, διά τήν άνόρθωσιν τού κόσμου καί τήν έπούλωσιν τών πληγών τού σκληρού πολέμου, καί ένός καλλιτέρου έπιπέδου διαβιώσεως τών ‘Ανθρώπων. Αύτά έπετελέσθησαν κατά τήν διάρκειαν τού Ιστορικού τούτου έτους τού όποίου τό πέρασμα άφισεν ‘Ιστορικάς ‘Αναμνήσεις είς τήν ‘Ανθρωπότητα.
Τό Άνατέλλον έτος 1944 τήν Άνατολήν τού όποίου χαιρετίζομεν μέ πλήρη πεποίθησιν ότι θά φέρη τήν Νίκην καί θά χαρίση τήν εύτυχίαν είς τόν κόσμον, εύρίσκει τά ‘Ηνωμένα ‘Εθνη τόσον ήνωμένα καί ίσχυρά ώστε έντός όλίγου νά δώσουν τό τελειωτικόν κτύπημα είς τό σφαδάζον τέρας τού Νανζισμού.
Τό νέον έτος, δι’‘Ημάς τούς Κρήτας έχει διαιτέραν σημασίαν, διότι μάς εύρίσκει ύπέρποτε άλλοτε ήνωμένους καί πειθαρχημένους είς τούς άξιους άρχηγούς μας διά τήν έκτέλεσιν τού ύπερτάτου πρός τήν Πατρίδα καθήκοντος, διά τήν άνάκτησιν τής ‘Ελευθερίας μας.
‘Επί τή εύκαιρία τού Άνατέλοντος έτους 1944 σφίγγω τό χέρι σας όλων τών καλών έργατών ένός καλυτέρου ‘Ελληνικού Μέλλοντος καί σάς εύχομαι κάθε εύτυχίαν να έορτάσωμεν τήν άνάστασιν τού Γέννους.
ό ‘Αρχηγός
ΙΩΑΝ. ΔΡΑΜ0ΥΝΤΑΝΗΣ - ΣΤΕΦΑΝ0ΓΙΑΝΝΗΣ

Γράμμος


                       ΣΤΟ  ΓΡΑΜΜΟ
                 ΤΣΟΥΚΑ  ΠΕΤΣΙΚ  252Ο

                                     Του Δακανάλη Μανόλη 
                                Αντιπροέδρου  ΕΟΣ Μοιρών

       «΄Ολα εκεί πάνω στο Γράμμο που προαναφέραμε είναι ακόμα φορτισμένα από τις μνήμες του Εμφυλίου Πολέμου ».
      Επιβιβαστήκαμε στις 27 Οκτωβρίου 2010 σαράντα τέσσερις ορειβάτες Μοιρών και Ηρακλείου περί ώρα 19,40 στο αεροπλάνο και αναχωρήσαμε από το αεροδρόμιο του Ηρακλείου ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ  για το αεροδρόμιο ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της  Θεσσαλονίκης.
     Αυτό που συνέβη ήταν απίστευτο, ότι σε διάστημα 9 ωρών  θα κάναμε τρεις επισκέψεις  Αθήνα – Θεσσαλονίκη με πολλές ατυχείς προσγειώσεις. Αιτία ήταν τα ακραία καιρικά φαινόμενα  καταιγίδες και ισχυροί  άνεμοι οκτώ μποφόρ. Φαίνεται ότι ο Αίολος ήταν πολύ θυμωμένος μαζί μας. Πολλές οι αναταράξεις κατά την πτήση, ενώ επικρατούσε  στην πλειοψηφία  των επιβατών  φόβος, ανησυχία, ανασφάλεια και σε μια περίπτωση κρίση πανικού. Το αεροπλάνο πετούσε μέσα στη θύελλα στα όρια της αντοχής του και κινδύνευε άμεσα  η ασφάλεια των επιβατών. Τελικά τα καταφέραμε να προσγειωθούμε  άυπνοι τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου και μας υποδέχθηκε η νύμφη του Θερμαϊκού με πολύ κρύο, αέρα και βροχή.
      Το λεωφορείο μας μετέφερε στη γραφική και όμορφη Καστοριά με πληθυσμό 20.000 κατοίκων, που είναι κτισμένη στις δυτικές όχθες της λίμνης Ορεστιάδας  πάνω σε χερσόνησο. Πλούσια είναι τα στοιχεία του Βυζαντινού πολιτισμού, με πολλές βυζαντινές και μεσαιωνικές εκκλησίες, ενώ έχει πολλά αρχοντικά. Στο Μακεδονικό Αγώνα 1904-08 ήταν εδώ ο πυρήνας της προετοιμασίας με το μητροπολίτη Καραβαγγέλη Γερμανό, τον Παύλο Μελά, Ίωννα Δραγούμη, τους Κρητικούς οπλαρχηγούς Γ. Κατεχάκη ή Ρούβα, Γ. Τσόντο , Π. Γύπαρη, Εμμ. Νικολούδη, Α .Πετροπουλάκη, Ν. Νταφώτη και άλλους.
      Το λεωφορείο ανηφόρησε μέσα σε ένα οφιοειδή δρόμο κάτω από πανύψηλες οξιές στις πλαγιές του Γράμμου για την γραφική Αετομηλίτσα, που είναι σκαρφαλωμένη  σε υψόμετρο 1430 μέτρα  και αποτελεί τον ορεινότερο οικισμό της Ελλάδας. Μέχρι το 1928 λεγόταν Δέντσικο και Γαλαστριά. Κάθε Φθινόπωρο ύστερα από τελετή που γίνονταν στο χωριό οδηγούσαν τα ποίμνια οδικός στα χειμαδιά προς τα μέρη της Θεσσαλίας και της Θεσσαλονίκης. Το ταξίδι κρατούσε περίπου ένα μήνα παλεύοντας με τα  στοιχεία της φύσης και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Σήμερα μεταφέρουν τα πρόβατα με αυτοκίνητα.
       Στο χωριό ήταν η έδρα της Κυβέρνησης  του βουνού με το Μάρκο Βαφειάδη και τους άλλους καπεταναίους του Δημοκρατικού Στρατού. Πραγματοποιήθηκαν  σφοδρές μάχες από το 1946-49 και το χωριό διαλύθηκε από τους ανελέητους αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Το 1950 οι κάτοικοι βρέθηκαν στα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Αργότερα  άρχισε σταδιακά η επιστροφή των κατοίκων και η ανοικοδόμηση του χωριού, που έχει πάρει τη σημερινή του μορφή.
      Μείναμε σε ένα παραδοσιακό ζεστό ξενώνα, που όπως διαπιστώσαμε ο ιδιοκτήτης Θόδωρος, η σύζυγός του Χρύσα και το υπόλοιπο προσωπικό, μας φιλοξένησαν άψογα με περισσή αγάπη, ζεστασιά και φροντίδα.
     Το πρωί της 29ης  Οκτωβρίου ανηφορήσαμε  μέσα από δάση οξιάς  και πεύκων για μια κορφή του Γράμμου την Πάνω Αρένα. Συναντήσαμε την γνωστή μεγάλη Κόκκινη Πέτρα  και μια βρύση με κρυστάλλινα νερά, οι γούρνες τις οποίας ήταν από κορμούς δένδρων χαρακτηριστικό των πηγών της Μακεδονίας. Τραβερσάραμε για την κορφή και περπατούσαμε πάνω στα πρώτα χιόνια του χειμώνα. Λίγο πριν την κορφή συναντήσαμε πολλά χαλασμένα πέτρινα πολυβολεία των ανταρτών, που κάποτε ξερνούσαν φωτιά και μολύβι σκορπώντας το θάνατο μεταξύ  αδελφών, πατεράδων, συγχωριανών και φίλων, αυτός είναι ο άγριος  Εμφύλιος Πόλεμος που απευχόμαστε ποτέ πια. Σήμερα θυμίζουν το παρελθόν  και είναι τεκμήρια της ιστορίας μας. Διάσπαρτο πολεμικό υλικό υπήρχε παντού.
        Η  θέα από την κορφή της Πάνω Αρένας (υψ.2192μ) ήταν απερίγραπτη, αφού ο καιρός είχε βελτιωθεί  και υπήρχε μεγάλη διαύγεια. Φαίνονταν πολύ μακριά ο ασπροντυμένος με χιόνια Γέρο ΄Ολυμπος, ανατολικά το κατάφυτο με οξιές όρος Βόρνεο, νότια ο Σμόλικας (2636μ.) το δεύτερο υψηλότερο βουνό της Ελλάδας και νοτιοδυτικά  η Τύμφη ή Καμήλα ( 2497μ.), όλα αυτά αποτελούν το συγκρότημα της Βόρειας Πίνδου. Κάτω από εμάς απλώνονταν το δάσος της Μπαρούκας που έχει ανακηρυχθεί «μνημείο της φύσης» και μια μεγάλη Δρακολίμνη στα 1740μέτρα. Στις δρακολίμνες ζει ο αλπικός Τρίτωνας, ένα σπάνιο υδρόβιο είδος που οι ντόπιοι το ονομάζουν «ψάρι με πόδια». Οι ειδικοί λένε, ότι οι δρακολίμνες είναι κατάλοιπο των παγετώνων.  Το έδαφος του Γράμμου είναι από μαγνήσιο – κουμουλιάς  και όλα τα ρέματα μικρά και μεγάλα τρέχουν  νερό όλο το χρόνο, παράλληλα το έδαφος κινείται σε πάρα πολλά σημεία, ενώ οι κατολισθήσεις  είναι συχνό φαινόμενο. Η επιστροφή έγινε από το ίδιο σημείο και η όλη πορεία κράτησε  έξι ώρες.
     Το πρωί της 30ης Οκτωβρίου χωριστήκαμε σε δύο ομάδες, η πρώτη αναχώρησε νωρίς το πρωί για την κορφή του Γράμμου Τσούκα Ρέστα 2520  κάνοντας διάσχιση του βουνού. Κατέληξαν στο  ορεινό χωριό Πληκάτι μετά από 10 ώρες πορείας.
     Η δεύτερη ομάδα με αρχηγό τον γράφοντα  αναχώρησε λίγο αργότερα για την κορφή  Γκέσος (υψ.2166 μ). Τραβερσάραμε μέσα στο δάσος κάτω από πανύψηλες οξιές και αφήνοντας πίσω μας το δασοόριο μπήκαμε στην αλπική ζώνη, η οποία  ήταν καταπράσινη από μαζόχορτα  και πάνω σ΄αυτά έβοσκαν  αγελάδες ελεύθερης βοσκής, οι οποίες μας κοίταζαν σαν να μας καλωσόριζαν στα λημέρια τους, χωρίς να αιφνιδιαστούν.
      Κάτω από ένα ποτιστήρι κατασκευασμένο από κορμούς οξιάς υπήρχε μια άλλη μικρή Δρακολίμνη.΄Υστερα  από τέσσερις ώρες  ανηφορικής ανάβασης  βγήκαμε  στην κορφή, όπου υπάρχει το μνημείο του Α΄Σώματος Στρατού του Εμφυλίου Πολέμου. Το μνημείο του Κομμουνιστικού Κόμματος είναι στο ύψωμα Κοτύλη δίπλα στον Σαραντάπορο ποταμό.
     Η ορατότητα ήταν πολύ μεγάλη εξ αιτίας της καλοκαιρίας και αποζημιωθήκαμε για την ταλαιπωρία του αεροπλάνου. Απέναντί μας η κορφή του Γράμμου  Τσούκα Ρέστα  κατάλευκη από τα πρώτα χιόνια, δίπλα η Κιάφα ( 2373μ.), το Περήφανο  (2442) και άλλες βουνοκορφές. Το μάτι δε χόρταινε να βλέπει βουνά, χαράδρες, ρέματα, δάση και  μια φανταστική πανδαισία χρωμάτων  απλώνονταν παντού, λόγω της εποχής του Φθινοπώρου.  Επιστροφή στην Αετομηλίτσα από το ίδιο δρομολόγιο.
     ΙΣΤΟΡΙΚΑ:  Οποιοδήποτε  χαρακτηριστικό και να δώσουμε στο βουνό  αυτό, δε θα μπορέσουμε να αποδώσουμε τη φυσιογνωμία του, που έχει σφραγιστεί από την ιστορία του Εμφυλίου σπαραγμού του λαού μας και που έμελλε να  παίξει την τελευταία  πράξη της αυλαίας του δράματος 1946-49.
      Η μάχη του Γράμμου άρχισε στις 25-8-1949  με συντονισμένες επιθέσεις του στρατού με υπέρτερες δυνάμεις και ανελέητους αεροπορικούς βομβαρδισμούς που άλλαξε την όψη της κορφής Τσάρνο (1762μ.). Το αμυντικό σύστημα του Δημ. Στρατού παρά τις πείσμωνες αντιστάσεις άρχισε να καταρρέει και στις 29 του μήνα όλες οι σημαντικές κορφές του Γράμμου βρίσκονταν στα χέρια του στρατού. Παράλληλα η υποχώρηση των ανταρτών ήταν πλέον γεγονός, αφού μια μεραρχία στρατού κατόρθωσε να υπερκεράσει τη γραμμή άμυνας του Δ.Σ. Τότε το Κομμουνιστικό Κόμμα  διέταξε την εκκένωση του Γράμμου προς την Αλβανία από τη μεριά του χωριού  Πυρσόγιανης.
     ΧΛΩΡΙΔΑ – ΠΑΝΙΔΑ: Ο Γράμμος είναι τόπος με ασύγκριτες ομορφιές και ένας από τους λιγοστούς ανεξερεύνητους προορισμούς που υπάρχουν στη χώρα μας. Από ψηλά  διακρίνονται λιβάδια, ποταμοί, ρέματα, παρθένα δάση οξιάς, δρυός, ελάτων, καστανιών και πεύκων που όλα μαζί δίνουν μια ξεχωριστή ομορφιά στο ήδη φανταστικό περιβάλλον. Από τον Γράμμο πηγάζουν ο Ιερός ποταμός των Μακεδόνων  Αλιάκμονας και ο Σαραντάπορος.
     Στην πανίδα απαντάμε σπάνια είδη, όπως η καφέ αρκούδα, η αγριόγατα, το αγριογούρουνο, το ζαρκάδι, ο λαγός, ενώ υπάρχουν πουλιά, όπως ο φιδαετός, ο χρυσαετός, η πέρδικα, η κοκκινοκολιακούδα και άλλα.
     Αναμφισβήτητα ο συνδυασμός των αλπικών λιβαδιών με την πλούσια  χλωρίδα και ο ήχος των τρεχούμενων νερών προσφέρουν σε κάθε επισκέπτη μοναδικές συγκινήσεις και αστείρευτες στιγμές χαλάρωσης. Τα φυτά, τα ζώα, τα πουλιά  βρίσκονται σε μια ειρηνική συνύπαρξη με τον άνθρωπο, ενώ τα νερά και ο χρόνος τρέχουν ακατάπαυτα ( Ηράκλειτος).
     Όλα εκεί πάνω στο Γράμμο που προαναφέραμε είναι ακόμα φορτισμένα από τις μνήμες του Εμφυλίου Πολέμου .
     Αφήσαμε πίσω μας το Γράμμο με χιλιάδες εικόνες και αναμνήσεις τυπωμένες στο μυαλό μας για πάντα. Το λεωφορείο μας μετέφερε στο Άργος Ορεστικό, όπου εγκατασταθήκαμε σε ξενοδοχείο.
       Επιστροφή: Στις 31 Οκτώβρη επισκεφθήκαμε το Δισπηλιό  Καστοριάς, όπου οι συστηματικές ανασκαφές του 1992 και εξής  αποκάλυψαν τα λείψανα  ενός εκτεταμένου λιμναίου προϊστορικού οικισμού Νεολιθικής  Εποχής 6000 χρόνων π.χ. Είναι από τους σημαντικότερους και παλαιότερους του είδους του στην Ευρώπη.  ΄Εχει γίνει αναπαράσταση του οικισμού με τις καλύβες τους, με τη μορφή που είχαν τότε και καταγράφεται όλο το φάσμα των οικονομικών δραστηριοτήτων των προϊστορικών κατοίκων του Δισπηλιού, όπως η γεωργία, κτηνοτροφία, κυνήγι και αλιεία. Επόμενη στάση μας ήταν το ορεινό δασικό χωριό Καστανόφυτο της Καστοριάς, όπου γίνονταν η γιορτή κάστανου. Προσφέρονταν άφθονα κάστανα βραστά και ψητά, ενώ τα όργανα διασκέδαζαν τον κόσμο με παραδοσιακή μουσική και τραγούδια. Οι ορειβάτες μας έσυραν πρώτοι το χορό και ακολούθησαν και οι παρευρισκόμενοι.
       Από το αεροδρόμιο ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της νύμφης του Θερμαϊκού Θεσσαλονίκης με μια ευχάριστη πτήση επιστρέψαμε στο Ηράκλειο. Οι εμπειρίες που αποκτήσαμε όλοι μας ήταν πάρα πολύ μεγάλες για το θρυλικό αυτό βουνό, που τόσα είχαμε διαβάσει και ακούσει μετά το 1950.
      Ευχαριστούμε πάρα πολύ τον Ορειβατικό Ηρακλείου για τη φιλοξενία του και τον άξιο αρχηγό μας Σπύρο Καλεμάκη.
     Από τις Μοίρες πήραν μέρος  ο γράφων, ο Γιώργης Σπυριδάκης Πρόεδρος, ο Μανόλης Ντρετάκης μέλος του Δ.Σ. και τα μέλη Γιώργης Ξαγοραράκης , Γιάννης Κλιμαθιανάκης, Μανέλης Βολονάκης, Στέλιος Ζαχαριουδάκης, Γιώργης Τζομπανάκης, Αντώνης Αδικημενάκης, Μαρία Πετράκη,  Νεκτάριος Σαββάκης και Ειρήνη Τζαγκαράκη.-  
Δημοσιεύθηκε στην ΑΠΟΨΗ του νότου Φύλλο 553 της 23-11-2010.                                    

Γράμμος 2520
Μνημείο Α.Σώμ.Στρατού



Αρένα

Προςκορφή Γκέσος

Η Αετομιλίτσα

Ανεβαίνοτας στην κορφή Αρένα

Πλαγιές του Γράμμου

Προς Αρένα

Προς Αρένα


Βλήμα όλμου στην Αρένα

Στην κορφή Αρένας

Στην κορφή Αρένας

Δεξιά το δάσος της Μπαρούκας


Ξύλινη γέφυρα στο Γράμμο

Κορφές Γράμμου




Δισπηλιό
Πηγή Γράμμου




Γράμμος
Αετομιλίτσα









Χαράδρα στο Γράμμο

Καστονχώρι
Καστοριά
Γράμμος


Πολυβολείο στην Αρένα
Γράμμος χσιονισμένος


Δρακολίμνη στην Πάνω Αρένα
Δρακολίμνη στην πλαγιά της κορφής Γκέσος
Μακεδονομάχοι στην Καστοριά
Η όμορφη Καστοριά