Σελίδες

Πέμπτη 16 Απριλίου 2015

KAΠΕΤAN ΜΙΧΑΛΗΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ ή ΧΡΙΣΤΟΜΙΧΑΛΗΣ


     Καπετάν Μιχάλης Ξυλούρης
         ή  Χριστομιχάλης
  Του Μανόλη Δακανάλη πρώην αγρονόμου

        Πολλά χρόνια ύστερα από το θάνατο του σεμνού, ταπεινού, ακαταμάχητου, γενναίου, ανιδιοτελή και ολιγαρκή Αρχηγού, Καπετάν Μιχάλη Ξυλούρη ή Χριστομιχάλη, αισθάνομαι την ανάγκη ως Ανωγειανός να αναφερθώ στο πρόσωπό του, να τιμήσω τον ήρωα και άξιο τέκνο των Ανωγείων και ολόκληρης της Κρήτης.
       Είχα την τιμή να γνωρίζω από πολύ κοντά τον αρχηγό, εξαιτίας του μακαρίτη του πατέρα μου Μιχάλη Γεωργ. Δακανάλη ή Μιχαλομιχάλη, που ήταν μέλος της Ανεξάρτητης Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων, φίλου και συνεργάτη του αρχηγού. Συνεργαστήκαμε πολύ στενά τα έτη 1964-1966, που εγώ είχα την τιμή να είμαι πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατικής Νεολαίας (Ε.ΔΗ.Ν.) στα Ανώγεια, για θέματα κομματικά της τότε Ενώσεως Κέντρου. Τα χρόνια τότε ήταν πολύ  δύσκολα και ρευστά από πολιτικής άποψης, είχε αποπέμψει το λαοπρόβλητο  πρωθυπουργό του 53%, Γεώργιο Παπανδρέου ο τότε βασιλιάς Κωνσταντίνος και ακολούθησε η αποστασία. Επίσης είχαμε και οι δυο κοινό χόμπι το κυνήγι, έτσι βρεθήκαμε πολλές φορές στα Ανωγειανά βουνά κυνηγώντας παρέα με γνωστές προσωπικότητες του Ηρακλείου, όπως τον μακαρίτη φαρμακοποιό Μιχάλη Τζομπανάκη και άλλους. Πάντα όμως στην παρέα έπρεπε να είναι υποχρεωτικά κατ’ απαίτηση του αρχηγού ο Γρηγόρης Σαλούστρος από τα Ανώγεια, ο οποίος διέθετε αρκετό χιούμορ και διασκέδαζε συνεχώς την παρέα. Τον έχω ζήσει από πολύ κοντά και έχω γνώμη και κρίση για τον ήρωα καπετάν Μιχάλη Ξυλούρη.
        Ο Μιχάλης Χριστ. Ξυλούρης γεννήθηκε στην ξακουστή κωμόπολη των Ανωγείων το 1892 και μεγάλωσε μέσα σε μια ηρωική κοινωνία, ενώ καθημερινά διαποτίζονταν μέσα από τα νάματα του ηρωισμού και της αυτοθυσίας. Πρότυπά του ήταν οι τότε γνωστοί αρχηγοί και οπλαρχηγοί των Ανωγείων, που αγωνίζονταν κατά των Τούρκων κατακτητών της Κρήτης, ενώ ο πρόγονός του Καπετάν Εμμαν. Ξυλούρης ή Τζιτζής, που τον έπαιρνε στα γόνατά του, του εμφύσησε τα δικά του ιδανικά, τα οποία  ακολούθησε σε όλη του τη ζωή.
      Σε ηλικία 21 χρόνων τον βρίσκουμε μαχητή στο Μπιζάνη στην απελευθέρωση της Ηπείρου, το 1913 στη γραμμή του Ελληνοβουλγαρικού Πολέμου και το 1922 να μάχεται γενναία στα βουνά και τα λαγκάδια της Μικράς Ασίας κατά των Νεότουρκων του Κεμάλ Ατατούρκ. Αρνείται κάθε τιμητική διάκριση και απορρίπτει προτάσεις για προαγωγή.
     Η θλιβερή κατάληξη της Μικρασιατικής Καταστροφής τον φέρνει πίσω μαζί με άλλους χιλιάδες τιμημένους αγωνιστές της πατρίδας μας. Μένει στο Ηράκλειο και ασχολείται με το επάγγελμα του κρεοπώλη.
     Με την έναρξη της Μάχης της Κρήτης στις 20 Μαΐου 1941 από τους Γερμανούς, κλείνει το μαγαζί του στο Ηράκλειο και σχηματίζει μια μικρή ομάδα ενόπλων από Ανωγειανούς και άλλους πατριώτες και μάχεται κατά των Γερμανών αλεξιπτωτιστών στη Χανιώπορτα και πάνω στα ενετικά τείχη μέχρι την 24η Μαΐου. Μετά τον τερματισμό της ιστορικής Μάχης της Κρήτης δεν τον κρατεί το Ηράκλειο, αλλά ανηφορίζει στα Ανώγεια, στον Ψηλορείτη, για να συνεχίσει την αντίσταση κατά του κατακτητή.
Αντίσταση
       Στις 15 Αυγούστου 1941 συγκροτείται στα Ανώγεια η Ανεξάρτητη Αντάρτικη Ομάδα Ανωγείων με τον ένδοξο αρχηγό, ήρωα και μάρτυρα της λευτεριάς Καπετάν Γιάννη Δραμουντάνη ή Στεφανογιάννη, με υπαρχηγό το Μιχάλη Ξυλούρη ή Χριστομιχάλη. Το τιτάνιο έργο της ομάδας για την κατάκτηση της λευτεριάς άρχισε αμέσως, με πρώτο της μέλημα την περισυλλογή και διευκόλυνση της διαφυγής των συμμάχων στη Μέση Ανατολή. Υπήρξε άμεση συνεργασία με την αγγλική κατασκοπία, διαφύλαξε ασυρμάτους στη θέση «Πετραδολάκια», ενώ παρείχε άσυλο και καταφύγιο στους Άγγλους πράκτορες και πατριώτες αντάρτες. Έτσι τα Ανώγεια έγιναν το κέντρο της αγγλικής κατασκοπίας στην Κρήτη. Στη συνέχεια έγινε παράλληλη οργάνωση και δράση με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Η ομάδα διατηρούσε κατά τη διάρκεια της κατοχής ένοπλο τμήμα στη θέση «Μύθια» του Ψηλορείτη.
      Μετά την εκτέλεση του ηρωικού αρχηγού Γιάννη Στεφανογιάννη, από τους Γερμανούς στις 13 Φεβρουαρίου 1944. ο Χριστομιχάλης είναι ο αδιαφιλονίκητος διάδοχος για την αρχηγία της Α.Α.Ο. Ανωγείων. Ο ηγετικός χαρακτήρας του, ο ακαταμάχητος ηρωισμός του κέρδισαν την εκτίμηση και το σεβασμό της ομάδας, αλλά και των συνεργατών Άγγλων της Μέσης Ανατολής. Έτσι  Παίρνει στα στιβαρά του χέρια τη διοίκηση της ομάδας.
      Ο ένοπλος αγώνας συνεχίζεται με μεγάλη ένταση και τα λαμπρά γεγονότα διαδέχονται το ένα με το άλλο. Με ευθύνη του ιδίου του αρχηγού πραγματοποιείται το σαμποτάζ της Πυργούς στις 22 Ιουλίου 1944, στο οποίο φονεύθηκαν 4 Γερμανοί, τραυματίστηκαν 4, ενώ από την ομάδα σκοτώθηκε ένας αντάρτης.
      Επίσης, προσφέρεται άμεση βοήθεια στην απόκρυψη του στρατηγού Κράιπε στο λημέρι της ομάδας στη Μύθια και στη συνέχεια στη διαφυγή του.
     Διοργανώνεται και εκτελείται το σαμποτάζ της Δαμάστας στις 8-8-1944 σε συνεργασία με τους Άγγλους, όπου σκοτώνονται οκτώ Γερμανοϊταλοί, ενώ συνελήφθησαν αρκετοί αιχμάλωτοι. Από τη μεριά της ομάδας σκοτώθηκε ένας Ρώσος υπολοχαγός και τραυματίστηκαν ο Μανόλης Σπυθούρης ή Νταμπακομανώλης σοβαρά και ο Κων/νος Κεφαλογιάννης ή Κουντόκωστας ελαφρά.
     ‘Ενας από τους λόγους που ο Γερμανός διοικητής του Φρουρίου Κρήτης Μύλλερ διέταξε την ισοπέδωση των Ανωγείων, ήταν και το σαμποτάζ της Δαμάστας. ‘Ετσι, στις 13 Αυγούστου 1944 άρχισε η ισοπέδωση των Ανωγείων, ενώ ακολούθησε ένα όργιο εκτελέσεων χωρίς διάκριση, λεηλασία και ολική καταστροφή. «Στων Ανωγείων την ολόμαυρη ράχη περπατώντας η δόξα μονάχη. . . ». Οδηγήθηκαν 2.500 γυναικόπαιδα στην προσφυγιά στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα.
     Στις 9 Σεπτεμβρίου 1944 οι άνδρες της ομάδας δίνουν τη μάχη της Μύθιας, αντιμετώπισαν μεγάλες  γερμανικές δυνάμεις και υποχώρησαν λόγω αιφνιδιασμού. Γρήγορα όμως ανασυντάχθησαν  χτύπησαν τους Γερμανούς και τους ανάγκασαν σε υποχώρηση.
     Στις 16 Σεπτεμβρίου 1944 ως επικεφαλής της ομάδας, ο καπετάν Μιχάλης δίνει τη μάχη στα Αξίπετρα  Μαλεβυζίου, όπου σκοτώθηκαν 14 Γερμανοί και δυο από τα μέλη της ομάδας.
    Στις 30 Σεπτεμβρίου 1944 δίδεται η μάχη της Φοινικιάς, κατά την οποία σκοτώθηκαν 4 Γερμανοϊταλοί, αιχμαλωτίσθηκαν 8, πυρπόλησαν δυο αυτοκίνητα, ενώ από την ομάδα έπεσε ηρωικά ένας μαχητής.
Ανώγεια
    Μετά την αποχώρηση των Γερμανών, οπότε και ανέτειλε λαμπρός ο ήλιος της λευτεριάς, του ανατέθηκαν καθήκοντα υποφρούραρχου Ηρακλείου. Η ψυχραιμία, η μεθοδικότητα και η σωφροσύνη του καπετάνιου βοήθησαν τα μέγιστα στην εμπέδωση της τάξης, τόσο μέσα στο Ηράκλειο, όσο και στην ύπαιθρο.
      Τα Ανώγεια είχαν μετατραπεί σε απέραντους σωρούς από πέτρες, μπάζα και ερείπια. Τα πάντα είχαν καταστραφεί και εξαφανιστεί. Η κτηνοτροφία είχε σχεδόν αφανιστεί, η γεωργία είχε ρημάξει, εφόδια για να ζήσουν οι Ανωγειανοί δεν υπήρχαν. Η πενιχρή βοήθεια ερχόταν από τους αδελφούς Μυλοποταμίτες, Μαλεβυζιώτες, Ηρακλειώτες Ανωγειανούς και φίλους.
      Με τις οδηγίες του καπετάν Μιχάλη και των συνεργατών του, ασχέτως κομματικής προέλευσης, αλλά και από την προσωπική εργασία των Ανωγειανών, αναγεννήθηκαν τα Ανώγεια μέσα από την τέφρα, έγιναν πιο σύγχρονα και πιο ωραία.
       Δημιούργησε την ’Ένωση Πυροπαθών στο Ηράκλειο και το Ανωγειανό Οικοτροφείο (Ανωγειανό Σχολείο στην Καλοκαιρινού) στα τέλη του 1944, το οποίο φιλοξενούσε 350 παιδιά Ανωγειανών με πλήρη διατροφή.
     Ο τότε στρατιωτικός διοικητής Ηρακλείου, συνταγματάρχης Ανδρέας Νάθενας, στις 20 Απριλίου 1945, αναφέρει για τον καπετάν Μιχάλη: «Είναι χαρακτήρ ακέραιος, τίμιος, ηθικός, ενεργητικός, δραστήριος, ψύχραιμος, συνετός και μετριόφρων. Σεμνό παλικάρι, ανιδιοτελής, ενθουσιώδης και ένθερμος πατριώτης».
     Με την Ε.Δ. 115/50 διαταγή αναγνωρίστηκε αρχηγός της Εθνικής Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων «Ψηλορείτης» . Η πατρίδα ανακήρυξε την κοινότητα Ανωγείων σε ιστορικό δήμο, ενώ ανέθεσε στον Καπετάν Μιχάλη τιμητικά τα καθήκοντα του πρώτου δημάρχου Ανωγείων, μέχρι να διεξαχθούν εκλογές.
    Ο Καπετάν Χριστομιχάλης ενδιαφερόταν πάντα για τα Ανώγεια και τα προβλήματα των ασταμάτητα μέχρι την τελευταία στιγμή. Πρόσφερε στους άλλους, αλλά τίποτε δεν ζήτησε για τον εαυτό του.
    Η Τράπεζα της Ελλάδας με το 10326/6-9-47 έγγραφό της τον διόρισε με το βαθμό του επόπτη ασφαλείας στο υποκατάστημα Ηρακλείου, θέση την οποία ουδέποτε δέχθηκε. Με επιστολή που έστειλε  ο καπετάν Μιχάλης στο Σοφοκλή Βενιζέλο, του γνωστοποιεί ότι ο διορισμός του είναι πρωτοβουλία και εκδήλωση αισθήματος και αγάπης προς τον ίδιο. Δυστυχώς όμως δεν αποδέχεται τη θέση αυτή για διαφόρους λόγους και καταλήγει μεταξύ των άλλων ότι, «δεν επιθυμεί να είναι παράσιτο, προτιμά απείρως να επανέλθει στον ελεύθερο επαγγελματικό βίο».
    Ο Σοφ. Βενιζέλος του απαντά με επιστολή και του γνωστοποιεί, ότι αντιλαμβάνεται πλήρως τους λόγους της άρνησής του και τον συγκινούν βαθύτατα τα αισθήματα του Καπετάν Μιχάλη προς αυτόν. Τέλος τον διαβεβαιώνει ο Βενιζέλος ότι  και τα δικά του αισθήματά  προς αυτόν παραμένουν αναλλοίωτα και τον θεωρεί ένα καλό φίλο. ‘Έτσι o Xριστομιχάλης προτίμησε πάλι το επάγγελμα του κρεοπώλη στο Καμαράκι του Ηρακλείου.
     Το 1967 ο καπετάν Μιχάλης ήταν πλέον συνταξιούχος του ΤΕΒΕ με την πενιχρή σύνταξη των 960 δραχμών, όπως φαίνεται στο βιβλιάριο της σύνταξής του. Η υγεία του ήταν πολύ κλονισμένη και βρισκόταν σε άθλια οικονομική κατάσταση, στερούμενος παντελώς τους στοιχειώδεις αναγκαίους πόρους για μια αξιοπρεπή ζωή.
     Το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας με την αριθμ. 0687/687/14664/13-12-67 διαταγή του προς το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Ρεθύμνου, του ενέκρινε το ποσό των 3.000 δραχμών εφάπαξ. Ο καπετάν Μιχάλης με την από 29-12-67 επιστολή του αρνήθηκε να δεχτεί το ποσό αυτό, γνωρίζοντας ότι δεν θέλησε ποτέ του να εκμεταλλευθεί τους αγώνες του προς ίδιο όφελός του και επισημαίνει: «Πράγματι αγαπητέ αναξιοπαθώ, περισσότερον ίσως από όσον φαντάζεσθε».
      Ο Καπετάν Χριστομιχάλης με την τιμιότητα που τον διέκρινε, το ήθος του, την ανιδιοτέλεια του και τη μετριοφροσύνη του, είναι ένας φωτεινός φάρος, ένα παράδειγμα προς μίμηση, ένα πρότυπο διαχρονικό, τόσο για τους πολιτικούς, κρατικούς λειτουργούς όλων των βαθμίδων, όσο και των νέων που δυστυχώς σήμερα στερούνται τέτοιων φωτεινών φάρων.
    Ο Καπετάν Μιχάλης για τη δράση του στην Εθνική Αντίσταση τιμήθηκε με το χρυσό αριστείο ανδρείας από πατρίδα μας. Επίσης τιμήθηκε από τη Μεγάλη Βρετανία με διάσημα που του απένειμε ο Άγγλος πρεσβευτής στην Αθήνα, σε ειδική τελετή στη βρετανική πρεσβεία με τιμητική παρουσία όλων των οπλαρχηγών των Ανωγείων. Πάνω του δεν κόλλησε ποτέ εχθρικό βόλι. Έντιμος και δίκαιος απόκτησε το σεβασμό, την ακέραιη εκτίμηση και βαθιά υπόληψη των συμπολεμιστών του και του Kρητικού λαού. Κέρδισε τον έπαινο της πολιτείας και χάρηκε τη λευτεριά της πατρίδας μέχρι το θάνατό του.
       Η μεγάλη μορφή του καπετάν Μιχάλη Ξυλούρη έφυγε στις 8 Ιουνίου 1972, στο σπίτι του ανιψιού του Ηρακλή Ξυλούρη στην Αθήνα. Ο ίδιος, όπως είναι γνωστό, δεν δημιούργησε ποτέ δική του οικογένεια, ίσως αυτό ήταν ένα σφάλμα του αρχηγού. Η τιμημένη και αιματοβαμμένη  Ανωγειανή γη τον δέχτηκε με ρίγος στις 9 Ιουνίου 1972 κάτω από τη σκιά του Ψηλορείτη. Ο σταυραϊτός ανέβηκε μόνιμα σε κείνα τα ύψη, όχι σαν ένας κοινός νεκρός, μα σαν άγρυπνος φρουρός, παρακολουθώντας στους αιώνες τα πεπρωμένα των Ανωγείων και ολόκληρης της Κρήτης. ‘Ηταν ένας γίγας ως αγωνιστής και γίγας ως άνθρωπος, έδωσε στους μεταπολεμικούς καιρούς τα φώτα της ανθρώπινης μεγαλοσύνης. ‘Ετσι πέρασε τις βαριές πύλες της αθανασίας, ενώ το φέρετρό του ακουμπούσε τα χώματα της Ανωγειανής γης σκεπασμένο με τα εθνικά χρώματα, παρουσία των επιζώντων αρχηγών, οπλαρχηγών και πλήθος κόσμου.
     Η μόνη Περιουσία που άφησε για κληρονομιά στους Ανωγειανούς, ήταν μια βαλίτσα. Μέσα σ΄αυτή τη βαλίτσα φυλαγόταν η στολή που φορούσε στον Ψηλορείτη ως αρχηγός της Ανεξάρτητης Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων. Τη βαλίτσα αυτή καλούνται να φυλάξουν όλοι οι Ανωγειανοί ως κόρη οφθαλμού.
     Οι Ανωγειανοί γενικά τον είχαν πάντα καμάρι και τον σέβονταν σαν πατέρα και αρχηγό. Θεώρησαν καθήκον τους να στήσουν την ιερή μορφή του στην πλατεία του Περαχωριού, στον αγαπημένο του χώρο στις 18-8-1995, πάνω στις πέτρες της Μύθιας, που είχε για στρώμα, προσκέφαλο, στήριγμα και πηγή έμπνευσης των οραμάτων για την κατάκτηση της λευτεριάς.
       Το άγαλμα θα μείνει αιώνιο σύμβολο της ανθρωπιάς, της τιμής, της παλικαριάς, του αλόγιστου και ασυμβίβαστου υπερασπιστή των ιδανικών της πατρίδας, της πίστης και της λευτεριάς. Η μορφή του θα μείνει αθάνατη και έχει περάσει στο πάνθεο των ηρώων, το θρυλικό γέννημα των Ανωγείων, Αρχηγός Χριστομιχάλης.
  Οι παραπάνω επιστολές που ανταλλάχτηκαν μεταξύ του Καπετάν Χριστομιχάλη, του Σοφ.Βενιζέλου, της Τράπεζας της Ελλάδας, διάφορα άλλα έγγραφα που χρησιμοποίησα  στην παρούσα εργασία, καθώς και το βιβλιάριο  του ΤΕΒΕ  του αρχηγού βρίσκονται στο αρχείο της Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων. –

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΟΛΜΗ του Ηρακλείου φύλλο 6740 της 7 Ιουνίου 2007.-
       Αναρτήθηκε στις 16-4-2015 στο mires46.blogspot.com
                                 ΜΑΝΟΛΗΣ  ΜΙΧ.  ΔΑΚΑΝΑΛΗΣ