Σελίδες

Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2011

ΑΝΩΓΕΙΑΝΗ ΣΤΟΛΗ ΣΑΡΤΖΑ


Παραδοσιακή στολή “Σάρτζα” Η Aνωγειανή

Του Δακανάλη Μανόλη πρώην Αγρονόμου

«Απαραίτητος ήταν ο επιστήθιος σταυρός,

χρυσός ή ασημένιος, που αποτελούσε και αποτελεί

φυλακτό του ανθρώπου από τη βάπτιση μέχρι το θάνατο »

Ο σωστός σχεδιασμός της ενδυμασίας, τα κεντήματα και τα κοσμήματα, έδιναν πάντα στη γυναίκα και στον άντρα την κομψότητα, την αρχοντιά, το παράστημα, την λυγεράδα, το σφρίγος, τη λάμψη και την ομορφιά.

Διαχρονικά η έμφυτη ανθρώπινη τάση για καλαίσθητη εμφάνιση αποτελεί μία από τις πιο λαμπρές εκφράσεις των διακοσμητικών τεχνών. Παράλληλα δε οι κομψοντυμένες και κομψοντυμένοι γίνονται αντικείμενο θαυμασμού και επαινετικών σχολίων.

Στην Κρήτη τη “Βασίλισσα της Μεσογείου”, όπως χαρακτηριστικά την αποκαλούσαν οι Βενετοί, αναπτύχθηκε τόσο στη Ενετοκρατία, όσο και στην Τουρκοκρατία, αλλά και στη νεότερη εποχή η τέχνη της κοπτικής και ραπτικής αλλά και της αργυροχρυσοχοΐας, με σκοπό να υπηρετούν την άνεση, την πρακτικότητα της χρήσης και την ομορφιά.

‘Ετσι στις αρχές του Ι6ου αιώνα δημιουργήθηκε η παραδοσιακή Κρητική αντρική στολή, τα σαλβάρια με τα “μεϊτανογέλεκα” και τη “βράκα”, η οποία έφθασε να φοριέται από τους τελευταίους β ρακοφόρους όπως τους αποκαλούσαμε πριναπό 20 με 30 χρόνια περίπου Για τις γιορτές, γάμους και πανηγύρια είχαν μια ξεχωριστεί στολή, επίσημη, που την έλεγαν σκολιανή .

Η γυναικεία φορεσιά, μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλάζει και εξελίσσεται σύμφωνα με τις Βενετσιάνικες επιδράσεις. Οι Κρητικές ντύνονται ποικιλόμορφα και δεν τηρούν συγκεκριμένη μόδα, με αποτέλεσμα να βλέπουμε στην Κρήτη την ίδια περίοδο να φοριούνται ποικίλα ενδύματα.

Η είσοδος της “βράκας” στην Κρήτη έφερε αλλαγή στο φόρεμα της Κρητικοπούλας, κυρίως στα τέλη του Ι6ου αιώνα. Πήραν οι γυναίκες από τα ρούχα των αντρών τους το “μεϊτάνι”, την πλατιά ζώνη και έτσι δημιουργήθηκαν διάφοροι τύποι γυναικείων ενδυμασιών όπως: η “Σφακιανή”, η “Σάρτζα” ή “Κούδα”, η “Χανιώτικη” αστής και άλλες.

Στα Ανώγεια Μυλοποτάμου εξελίχθηκε μια Τοπική ενδυμασία που την ονόμασαν “Σάρτζα", την οποία έφεραν όλες οι γυναίκες καθημερινά μέχρι τα μέσα του Ι9ου αιώνα, όπως θυμούνται οι παλαιοί Ανωγειανοί। Υπήρχε η καθημερινή στολή και η σκολιανή, την οποία φορούσαν σε γιορτές, γάμους, βαπτίσεις, αρραβωνιάσεις και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Μετά όμως ήλθε η παρισινή μόδα που εκτόπισε όλες τις τοπικές στολές. Η “Σάρτζα” Ανωγειανή .

Η " Σάρτζα " η Ανωγειανή παραδοσιακή στολή αποτελείται από τα εξής μέρη.

“Ζιπόνι”. Το “ζιπόνι” είναι κοντό μπουφανάκι μέχρι τη μέση, φτιαγμένο από λεπτό τσόχινο ύφασμα μπλε ή μαύρο εκλεκτής ποιότητας, με κεντήματα επάνω, τα οποία έλεγαν “πλουμιά”. Το “ζιπόνι” το έφτιαχναν μοδίστρες με ειδικές γνώσεις.

Πουκαμίσα”, η οποία είναι φτιαγμένη από ύφασμα μπόλια ή μετάξι και είναι μακριά.

«Βράκα », είναι φαρδιά και μακριά μέχρι τον αστράγαλο από ύφασμα μπόλια ζαχαρί ή μετάξι. Τα υφάσματα αυτά τα ύφαιναν οι Ανωγειανές στους αργαλειούς, οι οποίες έχουν παράδοση στην υφαντική τέχνη από παλιά μέχρι και σήμερα. Ονομαστά είναι τα Ανωγειανά υφαντά.

“Ποδιά”. Η “ποδιά” είναι και αυτή φτιαγμένη από το ίδιο ζαχαρί ύφασμα με κόκκινα κεντήματα “πλουμιά”.

“Πανί”. Το “πανί” είναι κόκκινο από σαντέ ύφασμα και το δένουν στη μέση, πέφτει δε κάτω από την αριστερή γομφική μεριά.

“Ζώνη”. Η “ζώνη” είναι κόκκινη υφαντή, όπως και η αντρική, πλατιά, με μεγάλο μήκος και τυλίγεται στη μέση.

“Γάζα. Η “γάζα” είναι το μαντίλι που φοριέται στο κεφάλι, είναι κόκκινο με κίτρινα κρόσσια γύρω - γύρω. Επίσης στις άκρες κρεμούσαν νομίσματα πενταράκια. Τα παπούτσια είναι οι απλές γόβες με μικρό τακούνι σε μαύρο, καφέ, άσπρο ή χρυσαφί χρώμα. —

Στη μέση, στη “ζώνη”, έφεραν ένα μικρό μαχαίρι ασημένιο, με ασημένια αλυσίδα καρφιτσωμένη στον ώμο.

Στο λαιμό έφεραν μέχρι τρία περιλαίμια και επιστήθια με χρυσές ή ασημένιες αλυσίδες, πάνω δε σ’ αυτές κρεμούσαν χρυσούς ή απλούς μαμουντιέδες (τούρκικα νομίσματα) ή κολαϊνες. Επίσης κρεμούσαν μικρά νομίσματα τσεκίνια χρυσά ή απλά (Βενετικό νόμισμα).

Απαραίτητος ήταν ο επιστήθιος σταυρός, χρυσός ή ασημένιος, που αποτελούσε και αποτελεί φυλακτό του ανθρώπου από τη βάπτιση μέχρι το θάνατο.

Τα σκουλαρίκια ήταν χρυσά και το καθένα αποτελείτε από τρία σφαιρίδια, το μεσαίο ήταν μεγαλύτερο. Τα δαχτυλίδια και τα βραχιόλια ήταν πολλών ειδών, τα οποία προσέφερε η χρυσοχοϊκή τέχνη τόσο στη Βενετική όσο και στην Τουρκική κατάκτηση σε μεγάλη ποικιλία.

Όλα τα παραπάνω κοσμήματα αποτελούσαν δείγματα κοινωνικού και οικονομικού προσδιορισμού της γυναίκας που τα φορούσε.

Την Ανωγειανή παραδοσιακή στολή “Σάρτζα” την έβλεπαν και τη θαύμαζαν όλοι οι ξένοι επισκέπτες των Ανωγείων την ώρα που τη φορούσαν και χόρευαν οι όμορφες και λυγερόκορμες Ανωγειανές στους γάμους και στις διάφορες άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις .Οι κοπέλες που φορούν τη “Σάρτζα” λέγονται ψικαριές.

Μετά το 1960 άρχισαν να τη χρησιμοποιούν δειλά - δειλά στα διάφορα χορευτικά συγκροτήματα και το Λύκειο Ελληνίδων. ‘Ετσι επεκτάθηκε και καθιερώθηκε σε όλη τη Κρήτη ως παραδοσιακή στολή της Κρήτης, παράλληλα με τις άλλες τοπικές ενδυμασίες.

Μοίρες 21/5/2004

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Α Της εφημερίδας ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ στις 22- 2-2004



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου