ΚΑΣΤΡΟΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΗΣ ΡΟΚΚΑΣ
Βυζαντινό φρούριο
Του Δακανάλη
Μανόλη πρώην Αγρονόμου
Ο Στρατηγός Νικηφόρος Φωκάς
απελευθέρωσε την Κρήτη στις 7 Μαρτίου 961, από τους Άραβες ή Σαρακινούς ύστερα
από 139 χρόνια δουλείας. Ακολούθησε μεγάλη σφαγή των Αράβων στο Χάνδακα
(Ηράκλειο) και λεηλασία της πόλης. Είναι δύσκολο να υπολογίσουμε τον αριθμό των νεκρών. Αραβική
πηγή κάνει λόγω για 200.000 νεκρούς και χιλιάδες αιχμάλωτους. Οι αμύθητοι θησαυροί
των Αράβων έπεσαν στα χέρια των
βυζαντινών και λέγεται, ότι χρειάστηκαν 300 φορτηγά πλοία για να τους
μεταφέρουν στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Νικηφόρος Φωκάς κατεδάφισε τα αραβικά τείχη
του Χάνδακα, ώστε να είναι δύσκολη η
κατοίκηση. Ο Χάνδακας καταστραμμένος πλέον με διαταγή του Φωκά δεν χρησιμοποιείται.
Ο
ίδιος πήγε καβαλάρης στο ύψωμα της Ρόκκας (υψ 507μ), που είναι πάνω από
τον Προφήτη Ηλία (Κανλί Καστέλι). Από την κορφή είδε την ευφορία της περιοχής, διαπιστώνοντας παράλληλα, ότι οι δυο βράχοι,
ο δεύτερος βρίσκεται ανατολικά (υψ406μέτ) αποτελούσαν ένα φυσικό κάστρο. Αποφάσισε να κτίσει εκεί
νέο Φρούριο, το οποίο ονόμασε ΤΕΜΕΝΟΣ και από αυτό ονόμασαν την περιοχή επαρχία
Τεμένους. Το Λατινικό Rocca σημαίνει Κάστρο ή Φρούριο σε απόκρημνο ύψωμα.
Οι μηχανικοί του Φωκά κύκλωσαν τις δυο κορφές
με τείχη, πύργους, απόρθητες βίγλες, οικοδομήματα, δεξαμενές, εκκλησίες και
προστατευμένες πηγές. Στη βορειοανατολική πλευρά στα βατά σημεία η οχύρωση
είναι τριπλή. Πάνω στο ύψωμα υπήρχε φυσική πηγή, από την οποία τροφοδοτούνταν η
κρήνη Φουντάνα, που βρίσκονταν μέσα στο φρούριο.
Την
ψηλότερη κορφή οχύρωσαν με δεύτερη σειρά
τειχών, προστατεύοντας την έδρα της Κρήτης που την αποκαλούσαν παλάτι. Ιδρύοντας την
καστροπολιτεία του τεμένους εκτάσεως 600 περίπου στρεμμάτων, που είναι το μεγαλύτερο βυζαντινό κάστρο της ανατολικής
Μεσογείου. Μέσα σε αυτό εγκαθιστά το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της
Κρήτης. Πολύ αργότερα ο πληθυσμός μετακινείται σιγά-σιγά στον Χάνδακα στα μέσα
του 11ου αιώνα.
Ανάμεσα στις δυο κορφές σχηματίζεται μια κοιλάδα, στην οποία υπάρχουν
τμήματα οχυρώσεων, δεξαμενές και οι εκκλησίες της Αγίας Παρασκευής, δυτικά της
Παναγίας και του Αγίου Αντωνίου.
Οι αρχαιολογικές έρευνες το 1953-56 του Μαρινάτου καθηγητού αρχαιολογίας
πάνω στην Ακρόπολη απέδειξαν, ότι εκεί ήταν
κτισμένη η αρχαία πόλη της Λυκάστου, μια από τις εκατό πόλεις της Κρήτης που
αναφέρει ο Όμηρος.
Οι Βενετοί αργότερα έδωσαν μεγάλη σημασία στο Κάστρο, το οποίο
επισκεύασαν πολλές φορές. Οι τούρκοι το 1647 είχαν στρατοπεδεύσει μέσα στο
κάστρο, τους επιτέθηκε ισχυρή δύναμη Βενετών και Χριστιανών και τους κατάσφαξαν. Έκτοτε οι Τούρκοι το
αποκαλούσαν Κανλί Καστέλι, δηλαδή «ματωμένο κάστρο».
Στις 27-8-2020 ανέβηκα στο κάστρο από την είσοδο ανατολικά του Προφήτη
Ηλία, ο οποίος είναι κτισμένος στις βόρειες υπώρειες της Ρόκκας και αποτελεί
ένα μεγάλο και πλούσιο κεφαλοχώρι. Κάθισα σε ένα βράχο όπως ο Φωκάς,
ξεκουράστηκα, θαύμασα την ομορφιά της φύσης, την ευφορία της περιοχής, την
απέραντη θέα και απελευθερώθηκα. Στη συνέχεια περιηγήθηκα στη μικρότερη κορφή
και στην εκκλησία της Παναγίας γεύτηκα σύκα από τις συκιές του Νικηφόρου Φωκά.-
Πηγές:
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Θεοχ. Δετοράκης σελ. 150-155.
Ιστολόγιο ΚΡΗΤΗ ΠΟΛΕΙΣ.
Βιβλίο Δήμος Ταμένους σελ.16-29.
Ιστολόγιο RUPAL HERAKLION.
ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ Νομαρχίας
Ηρακλείου σελ.550.
Βικιπαίδεια.
Βορειοανατολικό τείχος. 
Ισχυρά οχύρωση στην είσοδο 
Ισχυρά οχύρωση. 
Σκάλα της εισόδου 
Είσοδος Φρουρίου 
Η οχύρωση μέσα από την καστροπολιτεία 
Παναγία και πίσω η Ακρόπολη 
Παλιά εκκλησία Αγ. Αντωνίου 
Η καμπάνα στην πολεμίστρα 
Ακρόπολη 
Οχυρά ημισέληνος 
Ερείπια καστροπολιτείας 
Δυτική οχύρωση 
Κοιλάδα με ερείπια. 
Τείχος ακρόπολης 
Απελευθέρωση 
Ο Πρτοφ. Ηλίας από την Ρόκκα 
Βόρεια οχύρωση 
Τείχος και ερείπια 
Βόρειο τείχος 
Οχύρωση στην ακρόπολη. 
Οχύρωση στον αυχένα 
Τείχος νότιας πλευράς. 
Νότια οχύρωση 
Νότια οχύρωση 
Ανατολική οχύρωση. 
Ισχυρή οχύρωση στην είσοδο 
Τριπλή οχύρωση
