Σελίδες

Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2011

ΚΡΗΤΙΚΗ ΣΤΟΛΗ ΣΑΛΒΑΡΙΑ



Κρητική Παραδοσιακή Στολή

Σαλβάρια ή Βράκες

Του Δακανάλη Μανόλη πρώην Αγρονόμου

“Χαρακτηριστικό στοιχείο

της Κρητικής φορεσιάς είναι η Βράκα”

Η σωστή μόδα της ενδυμασίας, τα κεντήματα και τα κοσμήματα, έδιναν πάντα τόσο στη γυναίκα όσο και στον άνδρα την κομψότητα, την αρχοντιά, το παράστημα, τη λυγεράδα, το σφρίγος, τη λάμψη και τέλος την ομορφιά.

Στην Κρήτη, τη βασίλισσα της Μεσογείου, όπως την αποκαλούσαν οι Βενετοί, αναπτύχθηκε τόσο κατά τη Ενετοκρατία όσο και κατά την Τουρκοκρατία, αλλά και στη μετέπειτα εποχή, η τέχνη της κοπτικής, ραπτικής αλλά και των διακοσμητικών τεχνών με σκοπό την άνεση και την πρακτικότητα της χρήσης.

Κατά τη Ενετοκρατία η επαφή με τον ιταλικό πολιτισμό είχε φέρει και την ιταλική μόδα, κυρίως στις πόλεις της Κρήτης. Η Κρητική βράκα με την σημερινή της μορφή ήταν άγνωστη στις πόλεις και τα χωριά, όπως αναφέρει ο ιστορικός Στυλιανός Αλεξίου στο βιβλίο του «Το Κάστρο της Κρήτης και η ζωή του » (σελ. 159). «Οι χωρικοί φορούσαν ποκάμισο με πλατιά μανίκια, ψηλά στιβάνια και το χειμώνα τρίχινο γαμπά. Οι κάτοικοι των αστικών κέντρων το Ι6ο αιώνα φορούσαν όπως στη Βενετία, μακρύ και πλατύ φόρεμα, λινό, μάλλινο ή βελουδένιο, μαύρο, πορφυρό ή πρασινωπό, φοδραρισμένο το χειμώνα με γούνα και το καλοκαίρι με μετάξι, που έφτανε ως τα πόδια και κούμπωνε στο λαιμό απ’ όπου έβγαινε το κολάρο του ποκάμισου. Στο κεφάλι φορούσαν μπέρτα ».

Κατά το Ι6ο αιώνα, έκανε την εμφάνισή της η Κρητική αντρική στολή, τα «σαλβάρια », με τη βράκα και τα μεϊντανογέλεκα, η οποία έφτασε να φοριέται από τους τελευταίους βρακοφόρους πριν από 20 χρόνια περίπου. Το χαρακτηριστικό στοιχείο της Κρητικής φορεσιάς είναι η βράκα. Συνηθίζεται η λέξη ν’ ακούγεται στον πληθυντικό «Βράκες » και μ’ αυτήν εννοείται το σύνολο της στολής.

Η είσοδος της βράκας στην Κρήτη έφερε αλλαγή στο φόρεμα της Κρητικοπούλας, κυρίως στα τέλη του Ι6ου αιώνα. Έτσι δημιουργήθηκαν διάφοροι τύποι γυναικείων ενδυμασιών, όπως η «Σφακιανή» η «Σάρτζα η Ανωγειανή», η «Κούδα », η «Χανιώτικη » και. άλλες.

Οι Κρήτες είχαν πάντα μια επίσημη σκολιανή στολή που συνοδεύονταν από ασημομάχαιρο και καδένα, σε αντίθεση με την καθημερινή στολή, που διέφερε κατά τον πλούτο των κεντημάτων. Η στολή αυτή, που όπως είπαμε, την αποκαλούσαν βράκα, φοριόταν σε όλη την Κρήτη με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Οι ειδικοί ράπτες της στολής αυτής λεγόταν « τερζήδες » ή «καλφάδες ». Την στολή έραβαν εξ ολοκλήρου με το χέρι και δεν χρησιμοποιούσαν καθόλου ραπτομηχανή.

Στις Μοίρες ο τελευταίος « τερζής ή κάλφας » ήταν ο Γιώργης Φανουργάκης που είχε γεννηθεί στο χωριό Γιαννιού του Αγίου Βασιλείου και εγκαταστάθηκε στις Μοίρες. Όπως λέει ο ίδιος, σε ερώτηση δημοσιογράφου στο περιοδικό «Κρητικές Εικόνες » (αρ. τευχ. 2, Φλεβάρης 1981) την τέχνη την έμαθε από το θείο του, αδελφό της μητέρας του στην Αγία Γαλήνη. Σε άλλη ερώτηση του δημοσιογράφου για το αν είχε μαγαζί στις Μοίρες, απαντά: «Πριν τον πόλεμο είχα ένα μεγάλο μαγαζί με 20 υπαλλήλους ραφτάδες. Αλλά σιγά - σιγά ήρθε η μόδα, ο κόσμος άρχισε να φορά πανταλόνια κι επέσανε οι δουλειές. Τώρα δουλεύω μόνο στο σπίτι μου ».

Σε ερώτηση του δημοσιογράφου για το αν υπάρχουν άνθρωποι που φοράνε Κρητικά εδώ, διαβάζομε: « (Χαμογελάει, προσπαθεί να θυμηθεί τους πελάτες του). Με σιγουριά μας λέει πως είναι ακόμη ένας στη Γαλιά, ένας στη Γέργερη, δυό στο Ζαρό ή έχει αμφιβολίες για κάποιον λέγοντας απλά: «Μα αυτός θαρρώ επόθανε ».

Ο ίδιος φορούσε βράκες μέχρι το θάνατό του το 1983, σε ηλικία 87 ετών.

Σήμερα υπάρχουν ελάχιστοι νέοι τερζήδες που συνεχίζουν να ράβουν στολές για τις ανάγκες των χορευτικών συγκροτημάτων, Λυκείου Ελληνίδων και ιδιωτών.

Η παραδοσιακή Κρητική στολή σαλβάρια ή βράκες, περιλαμβάνει τα παρακάτω τεμάχια: βράκα, γελέκι, μεϊτάνι, καπότο, ζώνη, σαρίκι, πουκάμισο, κάλτσες, στιβάνια, μαχαίρι και καδένα.

Η βράκα

Η βράκα φτιάχνεται από ύφασμα αρίστης ποιότητας, χρώματος βαθύ κυανού ή μαύρου. Το κεντρικό μέρος της είναι η «φούστα » και δημιουργεί τον χαρακτηριστικό σάκο που κάνει τη βράκα φουσκωτή. Δένεται δε κάτω από το γόνατο.

Το γελέκι

Το αχειρίδωτο (χωρίς μανίκια) κλειστό περιστήθιο της φορεσιάς λέγεται γελέκι. Φτιάχνεται από τσόχα ίδιας ποιότητας και ιδίου χρώματος με της βράκας. Φτάνει μέχρι τους γοφούς και είναι εφαρμοστό. Κεντιέται με μαύρο ή βαθύ μπλε μεταξωτό λεπτό κορδονέτο, σε παραστάσεις εμπνευσμένες από τη φύση.

· Το μεϊτάνι

Ο χειριδωτός τελείως ανοιχτός επενδυτής της ονομάζεται « μεϊντάν» που. αποτελεί παραφθορά της τούρκικης λέξης « μιν-ταν ». Το μεϊντάνι είναι κοντό και φοριέται πάνω από το πουκάμισο και το γελέκι το χειμώνα.

Το καπότο

Το καπότο είναι μια κοντή κάπα με κουκούλα και μακριά μανίκια και αποτελεί το επίσημο εξάρτημα της φορεσιάς. Κεντιέται στις άκρες με άσπρο ή μπλε κορδονέτο. Η δε επένδυση (φόδρα) είναι κόκκινη ή άσπρη.

Η ζώνη

Η ζώνη είναι υφαντή από λεπτό μαλλί ή μετάξι. Λέγεται και ζωνάρι. Το δε χρώμα είναι μπλε με κόκκινο και διακοσμείται από διάφορα σχέδια.

Το σαρίκι

Το σαρίκι είναι πλεχτό, μεταξωτό κρουσαλιδάτο μαύρο σε σχήμα τετραγώνου

ή τριγώνου. Φοριέται ακόμη και σήμερα στα ορεινά χωριά της Κρήτης.

· Το πουκάμισο

Το πουκάμισο είναι μεταξωτό ή βαμβακερό υφαντό, χρώματος λευκού, γρι ή μαύρου. Το λευκό φοριόταν στους γάμους, στις χαρές και τα πανηγύρια, ενώ το μαύρο ήταν ένδειξη πένθους.

Οι κάλτσες

Οι κάλτσες ήταν μακριές μαύρες και έφθαναν μέχρι εκεί που τελείωνε η βράκα.

Τα στιβάνια

Τα στιβάνια ( προέρχεται από την ιταλική λέξη stinale, είδος μπότας φθάνουν κάτω από το γόνατο και είναι άσπρα ή μαύρα αρίστης ποιότητας από λεπτό δέρμα. ανάγλυφες παραστάσεις από την Κρήτη.

Το μαχαίρι

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της φορεσιάς ήταν το μαχαίρι. Η λεπίδα του είναι μακριά με κοκάλινα μανίκια και ασημένια στολίδια. Η θήκη είναι ασημένια, με διάφορες ανάγλυφες παραστάσεις από την Κρήτη. Το μαχαίρι φοριόταν από τη δεξιά μεριά του σώματος.

Η καδένα

Τυπικό κόσμημα ήταν η ασημένια ή χρυσή καδένα (από τη βενετσιάνικη λέξη cadena, που σημαίνει αλυσίδα). Είναι χειροποίητη, χοντρή μακριά, βυζαντινού τύπου,

κρεμιέται στο λαιμό και το κάτω της μέρος συνδέεται με το ρολόι που τοποθετείται στο τσεπάκι του γελέκου ή στη ζώνη.

Ήλθε όμως σιγά - σιγά στην Κρήτη η παρισινή και εν γένει η δυτική μόδα, η οποία εκτόπισε όλες τις παραδοσιακές στολές, αντρικές και γυναικείες. Στα ορεινά χωριά, τη θέση της βράκας, πήρε η κιλότα, η οποία φοριέται ακόμα από ηλικιωμένους Κρητικούς και από διάφορα συγκροτήματα, στις δε πόλεις το μακρύ παντελόνι.

Θα πρέπει όλοι μας να κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να διατηρήσουμε και να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές όλες τις παραδοσιακές Κρητικές στολές, γυναικείες και αντρικές, ώστε να διαφυλαχτούν και να μη χαθεί τίποτα από την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Μοίρες 8/7/2004

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ της Μεσαράς φύλλο 581 της 31-5-2005

.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου