Ψηλορείτης: 2022

Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2022

5η ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΚΡΗΤΩΝ

Η 5η ΜΕΡΑΡΧΊΑ ΚΡΗΤΩΝ ΣΤΑ

ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ

Στις 28-7-1996 πραγματοποιήθηκε μνημόσυνο στο χωριό Μαυρόπουλο της Ηπείρου στα σύνορα με την Αλβανία, προεξάρχοντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Κονίτσης και Δρυινουπόλεως Ανδρέα, παρουσία του Προέδρου της Κοινότητας Μαυρόπουλου και πλήθος κόσμου.

Η πρωτοβουλία της εκδήλωσης ήταν του Συλλόγου Κρητών Χαλκίδας με Πρόεδρο τον κ Μαραβελάκη Βασίλειο, για τους πεσόντες Κρητικούς του 44^ου Συντάγματος Πεζικού της 5^ης Μεραρχίας Κρητών στο Αλβανικό έπος κατά της τότε φασιστικής Ιταλίας το 1940-1941.

Η 5^η Μεραρχία είχε τέσσερα συντάγματα πεζικού το 14^ο Χανίων, το 44^ο Ρεθύμνου, το 43^ο Ηρακλείου και το 5^ο ορεινού πυροβολικού.

Η ιστορία της Κρήτης κορυφώνεται στα ορεινά και δυσπρόσιτα μονοπάτια της Αλβανίας, δηλωτικό ότι, όπου χρειαστεί οι Κρητικοί δείχνουν ακατάβλητο θάρρος και ακαταμάχητο πνεύμα που τους διακρίνει. Έτσι στις 29-1-1941 κατορθώνουν να καταλάβουν την παγωμένη κορφή της Τρεμπεσίνας και έτρεψαν τους Ιταλούς σε φυγή. Κατέλαβαν τα υψώματα 1647 Πούντα Νορντ και 2269 του Σεντέλι.

Οι απώλειες της 5^ης Μεραρχίας Κρητών στο μέτωπο του πολέμου υπήρξαν δραματικά μεγάλες. Είχε 1.141 νεκρούς, 2,025 τραυματίες και 2,553 παγόπληκτους. Είχε τις μεγαλύτερες απώλειες συγκριτικά με όλες τις άλλες Ελληνικές Μεραρχίες, πολύ βαρύ το τίμημα!!

Εκεί έδωσαν το αίμα των οκτώ Ανωγειανοί στρατιώτες μεταξύ των οποίων δυο αδέλφια του πατέρα μου ο Μανώλης και Κώστας Δακανάλης.

Το καθεστώς του Πρωθυπουργού Μπερίσα δεν μας επέτρεψε να εισέλθουμε στην Αλβανία να κάνουμε το μνημόσυνο, εκεί που είχαν ταφεί οι Κρητικοί. Το Δήμο Ανωγείων εκπροσώπησε ο Δημοτικός Σύμβουλος Γιάννης Εμμ. Βρέντζος. (Πηγές: Εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ 27-1-2020, Βικιπαίδεια και ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΙΤΑΛΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ).

Εκφώνηση λόγου από τον Μανόλη Μιχ. Δακανάλη

Μαυρόπουλο (σύνορο με Αλβανία) 28-7-1996

Σεβασμιότατε Μητροπολίτη Κόνιτσας και Δρυινουπόλεως κ. κ. Ανδρέα

κ. Πρόεδρε της κοινότητας Μαυρόπουλου

κ. Πρόεδρε του Συλλόγου Κρητών Ευβοίας ο Ψηλορείτης

κυρίες και κύριοι

Ευχαριστούμε εξ ονόματος των Ανωγείων τον Πρόεδρο του συλλόγου Κρητών Εύβοιας «Ο Ψηλορείτης» κ. Μαραβελάκη Βασίλειο και την Γραμματέα κ. Κατσαβιδάκι –Καπελέρη Ελένη, καθώς επίσης όλους τους ανώνυμους που είχατε τη φαεινή ιδέα να διοργανώσετε ύστερα από 50 χρόνια το μνημόσυνο αυτό στη μνήμη όλων των μαχητών και άξιων τέκνων της Πατρίδας μας, που έπεσαν ηρωικώς μαχόμενοι πάνω στα ιερά αυτά χώματα, αγωνιζόμενοι και υποστηρίζοντας τα εθνικά ιδεώδη, την ακεραιότητα της Πατρίδας μας και τις αναλλοίωτες αξίες της τιμής, της αξιοπρέπειας, της δημοκρατίας και της ελευθερίας.

Η Πατρίδα μας δέχτηκε στις 28-10-1940 την άδικη και χωρίς αιτιολογία επίθεση της φασιστικής Ιταλίας και αργότερα της φασιστικής Γερμανίας με σύμμαχο της την Ιαπωνία με σκοπό την υποδούλωση στις αγκάλες του φασισμού. Ολόκληρος ο Ελληνικός λαός φώναξε ΟΧΙ. στο φασίστα Μουσολίνη.

Στο κάλεσμα της Πατρίδας μας όλοι οι Έλληνες ανταποκρίθηκαν αμέσως και ντύθηκαν στο χακί παίρνοντας τα τουφέκια στο χέρι για την αναχαίτιση του απρόσκλητου εισβολέα. Οι Ανωγειανοί δεν μπορούσαν να μείνουν έξω από το πατριωτικό αυτό κάλεσμα, αφού πάντα στάθηκαν πρώτοι μεταξύ των πρώτων σε όλα τα πολεμικά προσκλητήρια της Ελλάδας. Σαν αετοί κατέβηκαν από τις βουνοκορφές του Ψηλορείτη αφήνοντας πίσω οικογένειες, παιδιά, γονείς, νοικοκυριά και ήρθαν με μεγάλο ζήλο και γενναίο φρόνημα στα Αλβανικά σύνορα, να εμποδίσουν τον εισβολέα. Σε αυτή εδώ την περιοχή πολέμησε το 44^ο Σύνταγμα Πεζικού της 5^ης Μεραρχίας Κρητών.

Η αντίσταση του Ελληνικού Στρατού ήταν πέρα των προβλέψεων του άξονα Γερμανίας-Ιταλίας. Οι Ιταλοί απεδείχθησαν ανίκανοι να κατακτήσουν έστω και μια σπιθαμή Ελληνικής γης, παρά του ότι ό Ντούτσε Μουσολίνι βεβαίωνε τον Χίτλερ, ότι η Ελλάδα είναι ζήτημα ημερών. Παρά τις προβλέψεις όμως, ο Ελληνικός Στρατός άρχισε να απελευθερώνει τη Βόρειο Ήπειρο, την Κοριτσά, το Αργυρόκαστρο, την Αυλώνα και το Τεπελένι που ήταν υπό Αλβανική κατοχή και ακόμη και σήμερα βρίσκονται κάτω από το ίδιο καθεστώς.

Η Γαλλία είχε καταληφθεί από τους Γερμανούς. Οι φίλοι μας οι Γάλλοι αντιστασιακοί όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Φιλέλληνας Ακαδημαϊκός Ροζέ Μιλλιέξ, στο βιβλίο του για την Γαλλική αντίσταση εναντίον του φασισμού, βλέποντας την προέλαση του Ελληνικού Στρατού στην Αλβανία, μας συμπαραστάθηκαν ηθικά, επειδή δεν μπορούσαν να βοηθήσουν με άλλο υλικό τρόπο. Ανέβηκαν στις Άλπεις στα σύνορα Γαλλίας-Ιταλίας και αφού έστησαν ένα μεγάλο πανό, το οποίο έβλεπε στην Ιταλία, έγραψαν σε αυτό με μεγάλα γράμματα: «ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ, ΓΙΑΤΙ ΑΠΌ ΕΔΩ ΑΡΧΙΖΕΙ Η ΓΑΛΛΙΑ». Ο καθένας μπορεί να φανταστεί την άλλη μέρα το πρωί τι αντίκτυπο είχε στο ηθικό των Ιταλών το πανό αυτό.

Εξ αιτίας της αδυναμίας των Ιταλών να καταλάβουν έστω και μια σπιθαμή Ελληνικής γης, αυτή τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή αναγκάστηκε αναπότρεπτα, να επέμβει εναντίον της Ελλάδας η Γερμανία, η οποία στο μεταξύ είχε καταλάβει όλη τη Δυτική Ευρώπη. Η αντίσταση όμως του Ελληνικού Στρατού ήταν μεγάλη απέναντι στη Γερμανική υπερδύναμη. Σταδιακά και υπό το βάρος της σύγχρονης πολεμικής μηχανής της Γερμανίας, άρχισε η οπισθοχώρηση του Ελληνικού Στρατού.

Στις μάχες που έγιναν στα ιερά αυτά χώματα το χειμώνα του 1940 και μέχρι την άνοιξη του 1941, έπεσαν πάρα πολλοί νέοι μαχητές ηρωικά τέκνα της Πατρίδας μας. και άξιοι της αποστολής των. Η απουσία τους, ο ηρωισμός τους, μας έκανε να συγκεντρωθούμε εδώ, για να αποτίσουμε ελάχιστο φόρο τιμής, με ένα δάφνινο στεφάνι δείγμα της αγάπης και της αφοσίωσης σε αυτούς. Ανάμεσα στους αξιομνημόνευτους ήρωες πολεμιστές που έπεσαν, συγκαταλέγονται οι παρακάτω Ανωγειανοί.

Βρέντζος Γεώργιος του Εμμανουήλ

Βρέντζος Δημάρατος του Εμμανουήλ

Δακανάλης Εμμανουήλ του Γεωργίου

Δακανάλης Κωνσταντίνος του Γεωργίου

Κουβίδης Μιχαήλ του Εμμανουήλ

Πλεύρης Γεώργιος του Βασιλείου

Σκουλάς Ευάγγελος του Γεωργίου

Σκουλάς Κωνσταντίνος του Εμμανουήλ

Εκτός όμως από τους άξιους αγωνιστές των Ανωγείων που άφησαν τη στερνή τους πνοή στα Αλβανικά σύνορα, με τον πόθο της ελεύθερης Πατρίδας, έπεσαν ηρωικά και αρκετοί γενναίοι αγωνιστές από κάθε σημείο της Ελληνικής γης.

Μετά την κατάρρευση του μετώπου ο πόλεμος μεταφέρθηκε στην Κρήτη. Η περιλάλητη αυτή μάχη άρχισε την αυγή της 20^ης Μαΐου 1941 και τέλειωσε τυπικά την 30^η Μαΐου. Την άμυνα της Κρήτης ανέλαβαν δυνάμεις των Άγγλων, Νεοζηλανδών και Αυστραλών, που πήγαν εσπευσμένα στην Κρήτη από την ηπειρωτική Ελλάδα. Οι δυνάμεις αυτές υπολογίζονται σε 30.000-32.000 άνδρες με απαρχαιωμένο οπλισμό. Στην Κρήτη είχε μεταφερθεί η πρώτη τάξη της Σχολής Ευελπίδων και η Σχολή Χωροφυλακής.

Από τους Κρητικούς παλαιών κλάσεων δημιουργήθηκαν τέσσερα τάγματα πολιτοφυλακής, διότι η Κρητική νεολαία από την αρχή του πολέμου πολεμούσε στα Αλβανικά βουνά με την 5^η Μεραρχία. Από τους κατοίκους του νησιού είχε ζητηθεί από την κυβέρνηση Μεταξά ο αφοπλισμός. Δεν ήταν άγνωστο πως κάθε Κρητικός έκρυβε στο σπίτι του τουλάχιστο ένα τουφέκι και ένα πιστόλι. Είναι μια παλιά παράδοση του Κρητικού λαού που ισχύσει μέχρι των ημερών μας. Προβλήθηκε από την κυβέρνηση η δικαιολογία, πως στερείται όπλα ο Ελληνικός Στρατός. Έσπευσε ο κάθε Κρητικός να στερηθεί τα όπλα του και να εξοπλίσει τους πολεμιστές μας. Έτσι η Κρήτη τον Απρίλιο του 1940 ήταν σχεδόν άοπλη. Στον αγώνα όμως ρίχτηκαν όλοι οι Κρητικοί μικροί και μεγάλοι με ότι όπλο βρήκαν. Η Κρήτη μεταβλήθηκε σε φλεγόμενη κόλαση και άρχισε η φοβερότερη μάχη στην ιστορία των πολέμων.

Οι Γερμανοί διέθεταν τεράστιες δυνάμεις, το άνθος του στρατού των και με τη ρήψη των αλεξιπτωτιστών αποδεκατίστηκαν. Στο νεκροταφείο του Μάλεμε είναι θαμμένοι 4.465 αλεξιπτωτιστές και επίλεκτος στρατός και κατερρίφθησαν 180 αεροπλάνα.

Σύμφωνα με την Ιστορία Στρατού οι απώλειες των συμμάχων Βρετανών κλπ ήταν 1742 και 2.000 ναύτες και αξιωματικοί του πολεμικού ναυτικού, αρκετοί τραυματίες και περίπου 11.835 αιχμάλωτοι. Οι Έλληνες είχαν 426 νεκρούς. Η Κρήτη απέδειξε ότι οι μεγάλες μέρες των αλεξιπτωτιστών τέλειωσαν.

Ο Τσόρτσιλ αργότερα είπε, «Μέχρι τώρα λέγαμε, ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, από τώρα θα λέμε ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες».

Κατά τη διάρκεια του Αλβανικού έπους έδωσαν το αίμα τους 19 Ανωγειανοί και κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής στην Κρήτη και στην Αντίσταση κατά των Γερμανών 122 Ανωγειανοί μικροί και μεγάλοι.

Θρυλικά παραμένουν, η ορμή, η παλικαριά και ο ενθουσιασμός των Κρητικών και ανάμεσά τους μια ξεχωριστή θέση παίρνουν τα νιάτα των Ανωγείων. Το Μπιζάνι, οι κάμποι, τα βουνά της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Μικρά Ασίας στάθηκαν μάρτυρες τους ηρωισμού και του άφθαστου ψυχικού μεγαλείου των στρατευμένων παιδιών και των παλικαριών 3 εθελοντικών σωμάτων που έδρασαν στον Μακεδονικό Αγώνα.

Η ριμαδόρος Ανωγειανή Αθηνά Βρέντζου είχε εξυμνήσει τα κατορθώματα της εποχής εκείνης με το παρακάτω τραγούδι.

Δόξα στον ύψιστο θεό, Δόξα στην Αϊ Γιάννη

που πήραμε τα Γιάννενα μαζί και το Μπιζάνι.

΄Ηταν αιτία κι αφορμή ο μέγας Βενιζέλος

να τον ζήσει ο Θεός που σφάλιζε το τέλος.

Πέντε πηγάδια, κιμπιστά και έρημο Μπιζάνι

Νεκροταφείο γίνανε τσι Κρητικούς δε βάνει.

Πέντε πηγάδια κιμπιστά και δέκα Μανωλιάσα

Τσι Κρητικούς εθάψανε χωρίς παπά και κάσα.

Σήμερα η Πατρίδα μας διέρχεται μεγάλους κινδύνους από ανατολάς με τις αναθεωρητικές βλέψεις της Τουρκίας και τις πρόσφατες αμφισβητήσεις των Ελληνικών βραχονησίδων και κυρίως τα Ίμια, αλλά και της Γαύδου.

Η Τουρκία κατέχει το 39% της Κύπρου από το 1974. Από βορά εμφανίζονται οι Σκοπιανοί και καπηλεύονται ασύστολα το όνομα της Μακεδονίας, έχοντας λυτρωτικές βλέψεις για την ευρύτερη γεωγραφική περιοχή. Αλλά και από δίπλα από εδώ προς τα βόρεια συναντάμε τους αδελφούς της Βόρειας Ηπείρου, να δεινοπαθούν σε ένα αντιδημοκρατικό καθεστώς και σε μια εχθρική κοινωνία. Επομένως πρέπει να βρισκόμαστε σε επιφυλακή διαρκείας, συσπειρωμένοι σαν μια γροθιά, άυπνοι φρουροί να ανταποκριθούμε στο κάλεσμα για να υπερασπιστούμε τα δίκαια της Ελλάδας και την εδαφική της ακεραιότητα.

Έλληνες αδέλφια μας, θείοι μας, πατεράδες μας, που θυσιαστήκατε για την Πατρίδα και τα Εθνικά ιδεώδη και που για σας κάνουμε σήμερα το μνημόσυνο αυτό, που ίσως βρίσκεστε ανάμεσα μας και μας ακούτε. Σας δηλώνουμε, ότι δεν σας ξεχάσαμε ποτέ και ότι πάντα είστε στη θύμησή μας και καθώς ο χρόνος περνά, η παρουσία σας γίνεται ακόμα πιο έντονη. Σήμερα γίνεται ακόμα πιο ζωντανή στο επικείμενο αυτό προσκλητήριο της Πατρίδας. Ορκιζόμαστε ενώπιον Θεού και ανθρώπων, ότι οπότε μας καλέσει η Πατρίδα θα την υπερασπιστούμε με κάθε τρόπο και με όλη την σωματική, ηθική και πνευματική δύναμη από κάθε ξένη επιβουλή. Θα ακολουθήσουμε το φωτεινό σας παράδειγμα και αν παραστεί ανάγκη θα δώσουμε το αίμα μας και τη ζωή μας για την υπεράσπιση της Πατρίδας μας. Την Πατρίδα του πολιτισμού, των τεχνών και των γραμμάτων. Τη γενέτειρα της δημοκρατίας που ολοκληρώθηκε το χρυσό αιώνα του Περικλή-και γίνεται σημείο αναφοράς ακόμα και σήμερα από όλες της δημοκρατικές κοινωνίες και ηγέτες. Την Ελλάδα του 1821 που με πενιχρά μέσα αλλά αδάμαστο φρόνημα μετά από μακραίωνη δουλεία τεσσάρων αιώνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας , κατόρθωσε και αποτίναξε το ζυγό και ανάκτησε πανηγυρικά την ελευθερία της. Την Ελλάδα του Εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου των πέντε θαλασσών και των δύο Ηπείρων του 1912-1913 και το μεγαλείου του 1920.

Αθάνατοι!!!

Το παράδειγμά σας θα μας δίνει νόημα και ανώτερο σκοπό.

Θα σας θυμόμαστε πάντα

ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΔΑ

Μανώλης Μιχ. Δακανάλης

Οι Ανωγειανοί καταθέτουν στεφάνι

Η Ανωγειανή αποστολή

Ακολούθησαν πυρά

Εκφώνηση του λόγου, δίπλα ο Μητροπολίτης Ανδρέας

Οι Ανωγειανοί με σημαία

Φωτογραφία από το μέτωπο τρίτος ο Κώστας Δακανάλης

Κώστα και Μανώλης Δακανάλης

Σάββατο 22 Οκτωβρίου 2022

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ 1904-1908

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ (1904-1908)

Του Δακανάλη Μανόλη 28-8-2022

Το 1893 ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη η οργάνωση Εσωτερική Μακεδονική Οργάνωση (ΕΜΕΟ) με στόχο τον συντονισμό των προσπαθειών των Χριστιανών της Μακεδονίας για την απελευθέρωση των από τον Οθωμανικό ζυγό. Στην πραγματικότητα η παραπάνω οργάνωση ήταν μια Βουλγαρική Εθνικιστική Οργάνωση με στόχο τον εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας και την απόσχιση της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την ένωση της με τη Βουλγαρία.

Εξέγερση του Ίλιντεν. Στις 20-7-1903 ημέρα του Προφήτη Ηλία-Μεταμορφώσεως, πραγματοποιήθηκε επανάσταση από τους σλαβόφωνους της περιοχής ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η επανάσταση αυτή εκδηλώθηκε από την Αυτονομιστική Εσωτερική Μακεδονική Οργάνωση στο Βιλαέτι του Μοναστηρίου και υποστηρίχθηκε από Βουλγάρους Βλάχους.

Σχηματίστηκε μια προσωρινή κυβέρνηση από τους αντάρτες στο Κούσοβο υπό την ηγεσία του Νικόλα Κάρεφ και κήρυξαν τη Δημοκρατία του Κρούσοβο. Προξενήθηκαν καταστροφές, λεηλασίες, δολοφονίες ηγετικών στελεχών μουσουλμάνων, χριστιανών και μεγαλοϊδιοκτητών γης.

Τα αντάρτικα σώματα των διαφόρων Εθνικών ομάδων με θεμιτά και αθέμιτα μέσα προσπαθούσαν να εκφοβίσουν τον αντίπαλο και άρχισαν να διεκδικούν κομμάτια της Μακεδονίας και Θράκης, βασιζόμενα σε ιστορικούς και εθνολογικούς λόγους.

Η παραπάνω εξέγερση σύμφωνα με τον Πεζά έλληνα Πρόξενο της Ελλάδας στο τότε Οθωμανικό Μοναστήρι, αναφέρει στον τότε Πρόεδρο της Ελληνικής Κυβέρνησης το 1902, μεταξύ άλλων και τα παρακάτω: «Η επερχόμενη εξέγερση (Ίλιντεν) έχει στόχο μια αυτόνομη ή ανεξάρτητη Μακεδονία, την οποία προτίθενται να ακολουθήσουν πατριαρχικοί και εξαρχικοί πληθυσμοί και περιγράφονται οι άθλιες συνθήκες ζωής πολλών Μακεδόνων» (κυρίως αγροτών).

Στις 25 Ιουλίου ο Ίωνας Δραγούμης έλεγε: «Έχομεν σλαβικήν επανάστασιν εν Μακεδονία …».

Σύμφωνα με το Βρετανό δημοσιογράφο Η. Ν. Btaistord: Το Ίλιντεν ήταν η πρώτη οργανωμένη απόπειρα του Βουλγαρικού στοιχείου στη Μακεδονία και Θράκη μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Βουλγαρίας το 1903.

Η εξέγερση του Ίλιντεν καταλύθηκε από τους Οθωμανούς μετά από είκοσι μέρες.

Η παραπάνω εξέγερση γιορτάζεται στη Βουλγαρία και στη Βόρεια Μακεδονία κάθε χρόνο.

Μακεδονικός Αγώνας 1904-1908

Ο Μακεδονικός Αγώνας είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας και η ευτυχής έκβαση του ήταν μεγάλης Εθνικής σημασίας για το Ελληνικό γένος. Η Μακεδονία από αρχαιοτάτων χρόνων αποτελούσε την ραχοκοκαλιά της νεώτερης Μεγάλης Ελλάδας των δύο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών, όπως την οραματίστηκε ο Μέγας Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος, που θα πει αργότερα. «Εθνικοί λόγοι επιβάλλουν ο Μακεδονικός Αγών να γίνει ευαγγέλλιον της Ελληνικής φυλής. Αξίζει να στεφανωθεί ο αμυντικός εκείνος Αγώνας, ο οποίος έσβησε την ντροπήν του 1897, διότι το παράδειγμα των ηρωικών εθελοντών εξύπνησε και ενεθάρρυνε ολόκληρο το αποθαρρυμένον Έθνος».

Τον αγώνα συντόνισαν οι Καραβαγγέλης Γερμανός μητροπολίτης Φλώρινας, ο μητροπολίτης Δράμας Χρισόστομος Καλαφήτης, ο Ίων Δραγμούμης από το Προξενείο στο Μοναστήρι, ο Λάμπρος Κορομηλάς από το Προξενείο της Θεσσαλονίκης και ο Μικρασιάτης Πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης Αιμιλιανός Λαζαρίδης και ο δημοσιογράφος Δημήτριος Καλαποθάκης από την Αθήνα. Στην Αθήνα ιδρύθηκε το Μακεδονικό Κομιτάτο από τον Καλαμποθάκη.

Η Ελληνική εθελοντική παρέμβαση στη Μακεδονία άρχισε μετά την αποτυχία της εξέγερσης του Ίλιντεν το 1903, η οποία αφύπνισε την κοινή γνώμη στην Ελλάδα και εντάθηκε έτι περισσότερο από το θάνατο του ήρωα Ανθυπολοχαγού του Ελληνικού Στρατού Παύλου Μελά.

Κατόπιν δραματικών εκκλήσεων του Μητροπολίτη Καστοριάς Καραβαγγέλη Γερμανού, ο οποίος ήδη είχε αρχίσει να οργανώνει τοπικά τμήματα αυτοάμυνας σε Καστοριά και Φλώρινα.

Το Μάρτιο του 1904 στάλθηκαν από την Ελληνική Κυβέρνηση στη Δυτική Μακεδονία τέσσερις αξιωματικοί μεταξύ των οποίων και ο Παύλος Μελάς, για να πραγματοποιήσουν μια αναγνωριστική περιοδεία. Τον Ιούλιο επισκέφθηκε την Κοζάνη και τα Σιάτιστα και αποφάσισε να αναλάβει δράση στην ευρύτερη περιοχή. Ορίστηκε από το Μακεδονικό Κομιτάτο αρχηγός των Ελληνικών ομάδων στην περιοχή. Στις 13-10-1904 ενώ βρίσκονταν στο χωριό Στάτιστα της Καστοριάς σε ένα σπίτι με την ομάδα του κατά την έξοδο δέχθηκε επίθεση από Οθωμανικό απόσπασμα, το οποίο είχε παραπληροφορηθεί από τον Κοιτατζή Μήτρο Βλάχο, ότι εκεί ήταν ομάδα το ΕΜΚΟ. Ο Μελάς τραυματίστηκε θανάσιμα από τούρκικο βόλι και πέθανε σε ομιχλώδες τοπίο. Η ταφή του έγινε έξω από το χωριό Στάτιστα, που του έδωσαν το όνομα του Μελά. Αργότερα μεταφέρθηκαν τα οστά του στην Αθήνα.

Ο ηρωικός θάνατος του Μελά γνωστού μεγαλοαστού αξιωματικού ως άτακτου κλέφτη-ελευθερωτή, συγκλόνισε το πανελλήνιο και η κοινή γνώμη έστρεψε την προσοχή της στο Μακεδονικό Αγώνα.

ΑΠΟ ΤΟΥΣ 6.000 ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΥΣ

ΟΙ 3.000 ΗΤΑΝ ΚΡΗΤΙΚΟΙ

Πριν ακόμα ξεσπάσει ο Μακεδονικός Αγώνας, ο Γερμανός Καραβαγγέλης Αρχηγός, έστειλε επιστολή στον Πρωθυπουργό Ζαΐμη και του έγραφε: «Στείλε μου πενήντα άντρες όμως Κρητικούς, να ενωθούν με τους αγέρωχους καπεταναίους Στρεμπενιώτη και Κώττα, για ν΄ αντιμετωπίσουν τις βουλγάρικες ορδές». Τόσοι Κρητικοί έφθαναν για να διαλύσουν τις ομάδες των Βουλγάρων. Είναι εξ άλλου πασίγνωστο, ότι οι Κρητικοί ήταν πάντοτε γενναίοι πολεμιστές σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες και διακρίθηκαν για την ανδρεία και τον ηρωισμό τους. Τα Κρητικά εθελοντικά σώματα ήταν τα πολυπληθέστερα όλων και έφθασαν πρώτα για να συνδράμουν τον αγώνα. Λίγοι στοίχοι του προικισμένου Μακεδονομάχου ηγέτη Παύλου Γύπαρη μας δίνουν την απάντηση.

Αχ, όποιος έζησε σκληρά σ΄ αγέρα σκλαβωμένο,

Κι έφαγε μ΄ αίμα το ψωμί και δάκρυα ζυμωμένο,

Όποιος της μαύρης της σκλαβιάς δοκίμασε τον πόνο,

Σκλαβιά και πόνος τι θα πει, εκείνος ξέρει μόνο.

΄Εξι χιλιάδες εθελοντές πήγαν στον υπέρτατο αυτό Μακεδονικό Αγώνα και οι μισοί από αυτούς ήταν Κρητικοί που πέταξαν από τις κορφές των Λευκών Ορέων και του Ψηλορείτη και πήγαν στα βουνά της Μακεδονίας. Από τους οποίους οι 769 πότισαν με το τίμιο αίμα τους την μακεδονική γη και έμειναν για πάντα στα σπλάχνα της.

Από τους γενικούς αρχηγούς του Μακεδονικού Αγώνα μόνο ένας δεν ήταν Κρητικός. Ο ήρωας Παύλος Μελάς Ανθυπολοχαγός με το ψευδώνυμο Καπετάν Ζέζας. Οι δύο Κρητικοί ήταν ο Γιώργος Κατεχάκης Καπετάν Ρούβας μετέπειτα στρατηγός από την Πόμπια Ηρακλείου και ο Γεώργιος Τσόντος με το ψευδώνυμο Καπετάν Βάρδας από το Ασκύφου Σφακίων.

Από τους 20 πολίτες αρχηγούς οι 14 ήταν Κρητικοί, από τους 82 Αρχηγούς Σωμάτων οι 19 ήταν Κρητικοί και από τους 19 ιδιώτες αρχηγούς οι 14 ήταν Κρητικοί.

Αυτοί οι ήρωες που έμειναν για πάντα στη Μακεδονική γη ήταν: Αρχηγοί-Οπλαρχηγοί 13. Ομαδάρχες 12, Εθελοντές οπλίτες-πράκτορες 639, Εθελοντές σε σώματα μη Κρητικών 108. Σύνολο 769.

Ο Μακεδονικός Αγώνας στηρίχθηκε από τους Κρητικούς σαν να ήταν δικός τους αγώνας, γι αυτό βλέπουμε τόσο μεγάλη συμμετοχή, όχι μόνο σε απλούς αγωνιστές, αλλά και σε εμπειροπόλεμα στελέχη του αντάρτικου. Ουσιαστικά διεξήγαγε τον αγώνα στα βουνά, στις χαράδρες, στα χωριά στα ποτάμια, στη λίμνη των Γιαννιτσών και αλλού. Πρώτος μη Μακεδόνας που έπεσε στο πεδίο της μάχης ήταν ο Γεώργιος Σεϊμένης, του όπου οι Κομιτατζήδες έκοψαν το κεφάλι. Πάνω στο φρικτό θάνατο του λέγονται πολλά, ότι δηλαδή η κομμένη κεφαλή έφτυνε κατάμουτρα τους κομιτατζήδες, που τρομαγμένοι τράπηκαν σε φυγή και δεν ξαναπολέμησαν.

Η λαϊκή μούσα ύμνησε τους Κρήτες Μακεδονομάχους με τους παρακάτω στοίχους:

για τον Γύπαρη:

Του Μοριχόβου τα βουνά ρωτούν της Μπελκαμένης

ποιος ειν΄ αυτός που πέρασε με το σπαθί στη χέρα;

Διαβαίνει όρη και βουνά, γκρεμούς και μονοπάθια

λειβάδια και νεροσυρμές κι ο κόσμος τόνε τρέμει.

Το βήμα ντου ναι δέκα οργιές, το πήδημα σαράντα

κι όντε λιγάκι βιάζεται χαμε στη γης δε ΄γγίζει.

Είναι ο Παυλής ο Γύπαρης.

Για τον Τσόντο:

Μεριάστε ο Βάρδας να διαβεί να πάει στο Μοναστήρι

Κει που’ ν ο πόλεμος χαρά κι η μάχη πανηγύρι…

Για τον Κατεχάκη:

Οι σφαίρες δε σε τρόμαζαν γιατί σουν αντριωμένος,

ήσουν σεμνός κι αντρόπιαστος, απ΄ όλους διαλεμένος.

Για τον Βολάνη:

Δόξα σε σένα Αρχηγέ των Λάκκων το καμάρι,

όπου πολέμας όρθιος με θάρρος και με χάρη…

Για τον Νταφώτη:

Νταφώτη μου ατρόμητε πέταξε από τον Άδη

και βάλε κάθε Βούλγαρο κομιτατζή σημάδι.

Οι στοίχοι που ύμνησε η λαϊκή μούσα τους αείμνηστους Κρήτες Μακεδονομάχους είναι ατέλειωτοι.

Τα ονόματα 39 Κρητικών Μακεδονομάχων

Γεώργιος Τσόντος ή Βάρδας Ανθυπολοχαγός (ΠΡ). Γενικός Αρχηγός Μακεδονικού Αγώνα 1903-1908. Από το Ασκύφου Χανίων, αριθμός ανδρών 168.

Γεώργιος Κατεχάκης ή Ρούβας Ανθυπολοχαγός (ΠΖ). Γενικός Αρχηγός. Από την Πόμπια Ηρακλείου, αριθμός ανδρών 160.

Ευθύμιος Καούδης Αρχηγός. Από το Καψόδασος Σφακιών Χανίων, αριθμός ανδρών 150.

Γεώργιος Βολάνης Αρχηγός Αγώνα. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 175.

Ιωάννης Πούλακας Αρχηγός Αγώνα. Από τη Θέρισο Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 98.

Παύλος Γύπαρης Αρχηγός Μακεδονικού Αγώνα. Από την Ασή Γωνιά Αποκορώνου Χανίων, αριθμός ανδρών 110.

Ιωάννης Καραβίτης (ο Μακρυγιάννης του Μακεδονικού Αγώνα) Αρχηγός. Από την Ανώπολη Σφακίων, αριθμός ανδρών 132-Απόγονος του επαναστάτη Γιάννη Δασκαλογιάννη, ήταν 20 χρονών όταν ακολούθησε τον Παύλο Γύπαρη στη Μακεδονία. Μετά το θάνατο του Παύλου Μελά έγινε αρχηγός Σώματος. Σε όλες σχεδόν τις κωμοπόλεις της Φλώρινας υπάρχουν δρόμοι με το όνομά του.

Θεόδωρος Κουκουλάκης Οπλαρχηγός. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 108.

Εμμανουήλ Σκουντρής Αρχηγός. Από το Άδελε Ρεθύμνου, αριθμός ανδρών 148.

Εμμανουήλ Νικολούδης Αρχηγός Σώματος. Από τους Λάκκους Κυδωνίας, αριθμός ανδρών 120.

Νικόλαος Ανδριανάκης Οπλαρχηγός. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 82.

Ευάγγελος Φραγκιεδάκης Γαλλιανός Οπλαρχηγός Σώματος. Από τον Πρινέ Ρεθύμνου, αριθμός ανδρών 84.

Ιωάννης Δοξάκης-Δοξογιάννης Οπλαρχηγός Σώματος. Από τον Πρινέ Σελίνου Χανίων, αριθμός ανδρών 98.

Ηλίας Δεληγιαννάκης Οπλαρχηγός. Φονεύθηκε στο Σκρά το 1918. Ανθυπολοχαγός από την Αργυρούπολη Ρεθύμνου, αριθμός ανδρών 135.

Νικόστρατος Καλομενόπουλος-Νίδας Αρχηγός, μετέπειτα Στρατηγός από το Ρέθυμνο Κρήτης, αριθμός ανδρών 105.

Γεώργιος Νικόδημος-Μακρής Αρχηγός Σώματος. Από τον Καλλικράτη Σφακιών Χανίων, αριθμός ανδρών 120.

Εμμανουήλ Κατσίγαρης-Καραμανώλης Αρχηγός. Φονεύθηκε στον Όλυμπο στις 24-4-1908. Από Νίπος Αποκορώνου Χανίων, αριθμός ανδρών 75.

Λεωνίδας Παπαμαλέκος Αρχηγός. Από το Βάμο Αποκορώνου. Φονεύθηκε στις 4-11-1912 στα Σιάτιστα Κοζάνης, αριθμός ανδρών 63.

Γρηγόρης Παπαδάκης Οπλαρχηγός Σώματος. Από τον Κάστελο Αποκορώνου Χανίων. Φονεύθηκε στη Μικρά Ασία το 1922, αριθμός ανδρών 50.

Ιωάννης Νταφώτης Αρχηγός Σώματος. Από το Αβδού Πεδιάδος Ηρακλείου, αριθμός ανδρών 108.

Αριστείδης Κιτράκης Οπλαρχηγός. Από τα Ρούστικα Ρεθύμνου, αριθμός ανδρών 8.

Λαμπρινός Βρανάς Οπλαρχηγός Β΄ Τάξεως. Από τον Καλλικράτη Σφακίων Χανίων. Φονεύθηκε ηρωικά στη Μπελκαμένη (Άσπρη Πέτρα Φλώρινας) στις 17-4-1903, αριθμός ανδρών 18.

Ανδρέας Δικώνυμος-Μπαρμανδρέας Οπλαρχηγός. Από τον Καλλικράτη Σφακίων Χανίων. Φρούραρχος Λεχόβου (τραυματίας του Στρεμπένου –Χωριό Ασπρόρεμα), αριθμός ανδρών 24.

Γεώργιος Μηναδάκης-Λιάπης Οπλαρχηγός. Από το Αμπελάκι Ρεθύμνου. Έπεσε στο Λέχοβο (Χωριό της Φλώρινας), αριθμός ανδρών 6.

Πέτρος Μάνος-Βέργας (επίλαρχος 1903-1908) Αρχηγός Σώματος, αδελφός του Κων/νου, διαδέχθηκε στην προεδρεία τον Καλαποθάκη (Μακεδονικό Κομιτάτο). Από Χανιά της Κρήτης, αριθμός ανδρών 47.

Ευάγγελος Νικολούδης Αρχηγός. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων. Φονεύθηκε στο Γκορνίτσοβο (Κέλλη-σημαίνει χωριό που βρίσκεται σε υψόμετρο) στις 18-7-1906 με 14 συμπολεμιστές του, μεταξύ των νεκρών και ο Μανούσος Γρύλλος από τον Αλίκαμπο Αποκορώνου Χανίων, ανήκε στην ομάδα Καραβίτη, αριθμός ανδρών 45.

Γεώργιος Καμηλάκης Ομαδάρχης. Απαγχονίστηκε στο Μοναστήρι στις 27-5-1907. Από Καστέλλι Καινουργίου Ηρακλείου. Αριθμός ανδρών 16.

Γεώργιος Σπυριδογιάννης Οπλαρχηγός. Από τα Γρυμπιλιανά Κολυμβαρίου. αριθμός ανδρών 18.

Γεώργιος Λιαπάκης Οπλαρχηγός. Από το Ρέθυμνο Κρήτης, αριθμός ανδρών 7.

Ιωάννης Μαυρογέννης οπλαρχηγός Α Τάξεως. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 18.

Γεώργιος Σκαλίδης Αρχηγός. Από το Έλος Κισσάμου Χανίων. Έπεσε ηρωικώς μαχόμενος στις 20-3-1906 στο Ίβεν Μακεδονίας (χωριό δυτικά του Μοναστηρίου στην καμπή του Εριγώνα ποταμού) μαζί με άλλους 16 συντρόφους του, επέζησε ένας.

Στυλιανός Κλειδής Αρχηγός. Από τα Αγκουσελιανά Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου, αριθμός ανδρών 120. Έπεσε στο Μέτσοβο το 1912 πολεμώντας όρθιος τους Τούρκους.

Παναγιώτης Γερογιάννης Οπλαρχηγός. Από Γαλατά Κυδωνίας Χανίων, αριθμός αδρών 37.

Στυλιανός Κοκκινάκης Οπλαρχηγός. Από την Ασή Γωνιά Αποκορώνου Χανίων, αριθμός ανδρών 10.

Εμμανουήλ Μπενής Οπλαρχηγός Α΄ Τάξεως. Από τον Καλλικράτη Σφακίων Χανίων, αριθμός ανδρών 55.

Ιωάννης Καλογεράκης Οπλαρχηγός Μακεδονικού Αγώνα. Από του Ζυβραγού Κισσάμου Χανίων, αριθμός ανδρών 14. Φονεύθηκε στον Αετό στις 28-7-1905.

Εμμανουήλ Λυκοβαρδής Οπλαρχηγός. Από τα Περβολάκια Κισσάμου Χανίων, αριθμός ανδρών38.

Ευστράτιος Βολάνης Οπλαρχηγός. Από τους Λάκκους Κυδωνίας Χανίων, αριθμός ανδρών 20.

Παναγιώτης Φιωτάκης Οπλαρχηγός Α΄ Τάξεως. Από το Γαλατά Κυδωνίας Χανίων. Έπεσε ηρωικά κοντά στη Μονή Παραλόβου στο Μορίχοβο τον Απρίλιο του 1907 αριθμός ανδρών 10.

Σύνολο ανδρών 2976.

Αρχηγοί-Οπλαρχηγοί Μακεδονομάχοι

από όλη την Ελλάδα

Αρμέν Κούπσιος δάσκαλος από Προτοστάνη. Τέλλος Άγρας (στα μυστικά του Βάλτου). Καπετάν Αμύντας (Νικόλοας Δουμπιώτης) υποστράτηγος. Μιχάλης Σιωνίδης από τη Γκίρτσια. Λουκάς Κόκκινος από το Μέγαρο Γρεβενών. Κωνσταντίνος Ρίζος από τη Δράμα. Γεώργιος Μόδης από το Μοναστήρι. Γεώργιος Γιώτας από Κορέστια. Ευάγγελος Νάτσης από το Στρέμπενο Φλώρινας. Φιλόλαος Πηγεών αξιωματικός. Ιωάννης Ράλλης Έλληνας πολιτικός και Πρωθυπουργός στην Αθήνα τη Γερμανική κατοχή. Σταύρος Ρήγας. Δούκας Γαϊτατζής από Σέρρες. Θεοχάρης Κούγκας από την Αλεξάνδρεια Ημαθίας. Μανώλης Ξυλούρης ή Τζιτζής από τα Ανώγεια Μυλοποτάμου. Κωνσταντίνος Μαζαράκης Καπετάν Ακρίτας αξιωματικός μετέπειτα Στρατηγός. Κωνσταντίνος Γαρέφης. Γεώργιος Παπαστεφάνου από το Κωστενέσι Καστοριάς. Λαμπρινός Βρανάς πρωτοπόρος στον Μακεδονικό Αγώνα. Στέφανος Παπαγάλος από Βέροια. Χρήστος Βέσκος από τους Προμάχους Πέλλας. Νικόλαος Τσοτάκος αξιωματικός. Γεώργιος Ζουρίδης. Χρήστος Δρεμελής από το Λαγκαδά. Αριστείδης Μαργαρίτης Καπετάν Τρομάρας από την Καστοριά. Ζαχαρίας Παπαδάς από Πλατανάκι Αρκαδίας. Παύλος Κύρου από Ανταρτικό Φλώρινας. Γεώργιος Γιακλής από τα Μοσχονήσια, Γεώργιος Στρατινάκης από Κρήτη. Αριστείδης Κιτράκης από Ρούστικα Ρεθύμνου. Γεώργιος Κακουλίδης αξιωματικός Ναυτικού. Νικόλαος Ρόκας στρατιωτικός. Χρυσόστομος Χρυσομαλλήδης Ιερέας και Λέων Παπαμελέκης Ιερομόναχος από Βάμου Αποκορώνου. Φυσικά πρέπει να είναι και άλλοι.

Ανωγειανοί Μακεδονομάχοι

Από τα Ανώγεια πήγαν τρία τμήματα σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Σε ένα από τα εθελοντικά αυτά τμήματα συμμετείχαν οι: Δακανάλης Γιάννης ή Δασκαλογιάννης σε μεγάλη ηλικία, ο Δακανάλης Γεώργιος του Μιχ. ή Μιχαλογιώργης, ο Δακανάλης Γεώργης του Σπυρίδωνα γιατρός, ο Καλλέργης Γώργιος ή Κουρούπης, ο Κεφαλογιάννης Βασίλειος ή Κούντης, ο Κεφαλογιάννης Γιώργης ή Αστρινογιώργης, ο Φασουλάς Σταύρος ή Καλαϊζοσταυράκης, ο Ανδρεαδάκης Ιωάννης, ο Καλομοίρης Ιωάννης ή Δρακογιάννης, ο Κουτεντάκης Μιχάλης ή Καρκαούτης, ο Χαιρέτης Εμμανουήλ ή Τορπίλης, ο Πλεύρης Βασίλης, ο Δραμουντάνης Γιώργης ή Πατέρας και ο Μασαούτης Γιώργης. Η Βικιπαίδεια Μακεδονικός Αγώνας αναφέρει Οπλαρχηγό το Μανώλη Ξυλούρη ή Τζιτζή από τα Ανώγεια Μυλοποτάμου. Δυστυχώς για τα δύο άλλα τμήματα Ανωγειανών που πήγαν στο Μακεδονικό Αγώνα, δεν έχουμε στοιχεία μέχρι σήμερα ή έστω μια φωτογραφία.

Το 1908 με την επανάσταση των Νεότουρκων τερματίστηκε ο Μακεδονικός Αγώνας. Τα μεγαλεπήβολα Βουλγαρικά σχέδια για βίαιοι προσάρτηση της Μακεδονίας απέτυχαν.

Στο Μακεδονικό Αγώνα πολέμησαν εθελοντές γενναίοι πολεμιστές Μακεδόνες, Κρήτες, από τη Μάνη, Μεσσηνία, Αρκαδία, Αθήνα, Ήπειρο, Θεσσαλία, Θράκη, Μικρά Ασία, τα νησιά μας και από κάθε άλλη γωνιά του ελεύθερου Ελληνισμού.

Κάθε χρόνο στις 22 Οκτωβρίου τιμούμε ως Έθνος την επέτειο του Μακεδονικού Αγώνα.-

Πηγές: Σταύρος Φωτάκης από το Άρδην Τ. 85.

Βικιπαίδεια Εξέγερση του Ίλιντεν. Βικιπαίδεια Μακεδονικός Αγώνας 1904-8.

Φωτογραφίες έγχρωμες Δακανάλης Μανόλης του Μιχαήλ και ασπρόμαυρες από το αρχείο του.

« ασπρόμαυρες : Ιστορική Λαογραφική εταιρία Ρεθύμνου 1965.