Σελίδες

Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2011

ΑΝΩΓΕΙΑΝΗ ΣΤΟΛΗ ΣΑΡΤΖΑ


Παραδοσιακή στολή “Σάρτζα” Η Aνωγειανή

Του Δακανάλη Μανόλη πρώην Αγρονόμου

«Απαραίτητος ήταν ο επιστήθιος σταυρός,

χρυσός ή ασημένιος, που αποτελούσε και αποτελεί

φυλακτό του ανθρώπου από τη βάπτιση μέχρι το θάνατο »

Ο σωστός σχεδιασμός της ενδυμασίας, τα κεντήματα και τα κοσμήματα, έδιναν πάντα στη γυναίκα και στον άντρα την κομψότητα, την αρχοντιά, το παράστημα, την λυγεράδα, το σφρίγος, τη λάμψη και την ομορφιά.

Διαχρονικά η έμφυτη ανθρώπινη τάση για καλαίσθητη εμφάνιση αποτελεί μία από τις πιο λαμπρές εκφράσεις των διακοσμητικών τεχνών. Παράλληλα δε οι κομψοντυμένες και κομψοντυμένοι γίνονται αντικείμενο θαυμασμού και επαινετικών σχολίων.

Στην Κρήτη τη “Βασίλισσα της Μεσογείου”, όπως χαρακτηριστικά την αποκαλούσαν οι Βενετοί, αναπτύχθηκε τόσο στη Ενετοκρατία, όσο και στην Τουρκοκρατία, αλλά και στη νεότερη εποχή η τέχνη της κοπτικής και ραπτικής αλλά και της αργυροχρυσοχοΐας, με σκοπό να υπηρετούν την άνεση, την πρακτικότητα της χρήσης και την ομορφιά.

‘Ετσι στις αρχές του Ι6ου αιώνα δημιουργήθηκε η παραδοσιακή Κρητική αντρική στολή, τα σαλβάρια με τα “μεϊτανογέλεκα” και τη “βράκα”, η οποία έφθασε να φοριέται από τους τελευταίους β ρακοφόρους όπως τους αποκαλούσαμε πριναπό 20 με 30 χρόνια περίπου Για τις γιορτές, γάμους και πανηγύρια είχαν μια ξεχωριστεί στολή, επίσημη, που την έλεγαν σκολιανή .

Η γυναικεία φορεσιά, μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλάζει και εξελίσσεται σύμφωνα με τις Βενετσιάνικες επιδράσεις. Οι Κρητικές ντύνονται ποικιλόμορφα και δεν τηρούν συγκεκριμένη μόδα, με αποτέλεσμα να βλέπουμε στην Κρήτη την ίδια περίοδο να φοριούνται ποικίλα ενδύματα.

Η είσοδος της “βράκας” στην Κρήτη έφερε αλλαγή στο φόρεμα της Κρητικοπούλας, κυρίως στα τέλη του Ι6ου αιώνα. Πήραν οι γυναίκες από τα ρούχα των αντρών τους το “μεϊτάνι”, την πλατιά ζώνη και έτσι δημιουργήθηκαν διάφοροι τύποι γυναικείων ενδυμασιών όπως: η “Σφακιανή”, η “Σάρτζα” ή “Κούδα”, η “Χανιώτικη” αστής και άλλες.

Στα Ανώγεια Μυλοποτάμου εξελίχθηκε μια Τοπική ενδυμασία που την ονόμασαν “Σάρτζα", την οποία έφεραν όλες οι γυναίκες καθημερινά μέχρι τα μέσα του Ι9ου αιώνα, όπως θυμούνται οι παλαιοί Ανωγειανοί। Υπήρχε η καθημερινή στολή και η σκολιανή, την οποία φορούσαν σε γιορτές, γάμους, βαπτίσεις, αρραβωνιάσεις και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Μετά όμως ήλθε η παρισινή μόδα που εκτόπισε όλες τις τοπικές στολές. Η “Σάρτζα” Ανωγειανή .

Η " Σάρτζα " η Ανωγειανή παραδοσιακή στολή αποτελείται από τα εξής μέρη.

“Ζιπόνι”. Το “ζιπόνι” είναι κοντό μπουφανάκι μέχρι τη μέση, φτιαγμένο από λεπτό τσόχινο ύφασμα μπλε ή μαύρο εκλεκτής ποιότητας, με κεντήματα επάνω, τα οποία έλεγαν “πλουμιά”. Το “ζιπόνι” το έφτιαχναν μοδίστρες με ειδικές γνώσεις.

Πουκαμίσα”, η οποία είναι φτιαγμένη από ύφασμα μπόλια ή μετάξι και είναι μακριά.

«Βράκα », είναι φαρδιά και μακριά μέχρι τον αστράγαλο από ύφασμα μπόλια ζαχαρί ή μετάξι. Τα υφάσματα αυτά τα ύφαιναν οι Ανωγειανές στους αργαλειούς, οι οποίες έχουν παράδοση στην υφαντική τέχνη από παλιά μέχρι και σήμερα. Ονομαστά είναι τα Ανωγειανά υφαντά.

“Ποδιά”. Η “ποδιά” είναι και αυτή φτιαγμένη από το ίδιο ζαχαρί ύφασμα με κόκκινα κεντήματα “πλουμιά”.

“Πανί”. Το “πανί” είναι κόκκινο από σαντέ ύφασμα και το δένουν στη μέση, πέφτει δε κάτω από την αριστερή γομφική μεριά.

“Ζώνη”. Η “ζώνη” είναι κόκκινη υφαντή, όπως και η αντρική, πλατιά, με μεγάλο μήκος και τυλίγεται στη μέση.

“Γάζα. Η “γάζα” είναι το μαντίλι που φοριέται στο κεφάλι, είναι κόκκινο με κίτρινα κρόσσια γύρω - γύρω. Επίσης στις άκρες κρεμούσαν νομίσματα πενταράκια. Τα παπούτσια είναι οι απλές γόβες με μικρό τακούνι σε μαύρο, καφέ, άσπρο ή χρυσαφί χρώμα. —

Στη μέση, στη “ζώνη”, έφεραν ένα μικρό μαχαίρι ασημένιο, με ασημένια αλυσίδα καρφιτσωμένη στον ώμο.

Στο λαιμό έφεραν μέχρι τρία περιλαίμια και επιστήθια με χρυσές ή ασημένιες αλυσίδες, πάνω δε σ’ αυτές κρεμούσαν χρυσούς ή απλούς μαμουντιέδες (τούρκικα νομίσματα) ή κολαϊνες. Επίσης κρεμούσαν μικρά νομίσματα τσεκίνια χρυσά ή απλά (Βενετικό νόμισμα).

Απαραίτητος ήταν ο επιστήθιος σταυρός, χρυσός ή ασημένιος, που αποτελούσε και αποτελεί φυλακτό του ανθρώπου από τη βάπτιση μέχρι το θάνατο.

Τα σκουλαρίκια ήταν χρυσά και το καθένα αποτελείτε από τρία σφαιρίδια, το μεσαίο ήταν μεγαλύτερο. Τα δαχτυλίδια και τα βραχιόλια ήταν πολλών ειδών, τα οποία προσέφερε η χρυσοχοϊκή τέχνη τόσο στη Βενετική όσο και στην Τουρκική κατάκτηση σε μεγάλη ποικιλία.

Όλα τα παραπάνω κοσμήματα αποτελούσαν δείγματα κοινωνικού και οικονομικού προσδιορισμού της γυναίκας που τα φορούσε.

Την Ανωγειανή παραδοσιακή στολή “Σάρτζα” την έβλεπαν και τη θαύμαζαν όλοι οι ξένοι επισκέπτες των Ανωγείων την ώρα που τη φορούσαν και χόρευαν οι όμορφες και λυγερόκορμες Ανωγειανές στους γάμους και στις διάφορες άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις .Οι κοπέλες που φορούν τη “Σάρτζα” λέγονται ψικαριές.

Μετά το 1960 άρχισαν να τη χρησιμοποιούν δειλά - δειλά στα διάφορα χορευτικά συγκροτήματα και το Λύκειο Ελληνίδων. ‘Ετσι επεκτάθηκε και καθιερώθηκε σε όλη τη Κρήτη ως παραδοσιακή στολή της Κρήτης, παράλληλα με τις άλλες τοπικές ενδυμασίες.

Μοίρες 21/5/2004

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Α Της εφημερίδας ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ στις 22- 2-2004



ΚΡΗΤΙΚΗ ΣΤΟΛΗ ΣΑΛΒΑΡΙΑ



Κρητική Παραδοσιακή Στολή

Σαλβάρια ή Βράκες

Του Δακανάλη Μανόλη πρώην Αγρονόμου

“Χαρακτηριστικό στοιχείο

της Κρητικής φορεσιάς είναι η Βράκα”

Η σωστή μόδα της ενδυμασίας, τα κεντήματα και τα κοσμήματα, έδιναν πάντα τόσο στη γυναίκα όσο και στον άνδρα την κομψότητα, την αρχοντιά, το παράστημα, τη λυγεράδα, το σφρίγος, τη λάμψη και τέλος την ομορφιά.

Στην Κρήτη, τη βασίλισσα της Μεσογείου, όπως την αποκαλούσαν οι Βενετοί, αναπτύχθηκε τόσο κατά τη Ενετοκρατία όσο και κατά την Τουρκοκρατία, αλλά και στη μετέπειτα εποχή, η τέχνη της κοπτικής, ραπτικής αλλά και των διακοσμητικών τεχνών με σκοπό την άνεση και την πρακτικότητα της χρήσης.

Κατά τη Ενετοκρατία η επαφή με τον ιταλικό πολιτισμό είχε φέρει και την ιταλική μόδα, κυρίως στις πόλεις της Κρήτης. Η Κρητική βράκα με την σημερινή της μορφή ήταν άγνωστη στις πόλεις και τα χωριά, όπως αναφέρει ο ιστορικός Στυλιανός Αλεξίου στο βιβλίο του «Το Κάστρο της Κρήτης και η ζωή του » (σελ. 159). «Οι χωρικοί φορούσαν ποκάμισο με πλατιά μανίκια, ψηλά στιβάνια και το χειμώνα τρίχινο γαμπά. Οι κάτοικοι των αστικών κέντρων το Ι6ο αιώνα φορούσαν όπως στη Βενετία, μακρύ και πλατύ φόρεμα, λινό, μάλλινο ή βελουδένιο, μαύρο, πορφυρό ή πρασινωπό, φοδραρισμένο το χειμώνα με γούνα και το καλοκαίρι με μετάξι, που έφτανε ως τα πόδια και κούμπωνε στο λαιμό απ’ όπου έβγαινε το κολάρο του ποκάμισου. Στο κεφάλι φορούσαν μπέρτα ».

Κατά το Ι6ο αιώνα, έκανε την εμφάνισή της η Κρητική αντρική στολή, τα «σαλβάρια », με τη βράκα και τα μεϊντανογέλεκα, η οποία έφτασε να φοριέται από τους τελευταίους βρακοφόρους πριν από 20 χρόνια περίπου. Το χαρακτηριστικό στοιχείο της Κρητικής φορεσιάς είναι η βράκα. Συνηθίζεται η λέξη ν’ ακούγεται στον πληθυντικό «Βράκες » και μ’ αυτήν εννοείται το σύνολο της στολής.

Η είσοδος της βράκας στην Κρήτη έφερε αλλαγή στο φόρεμα της Κρητικοπούλας, κυρίως στα τέλη του Ι6ου αιώνα. Έτσι δημιουργήθηκαν διάφοροι τύποι γυναικείων ενδυμασιών, όπως η «Σφακιανή» η «Σάρτζα η Ανωγειανή», η «Κούδα », η «Χανιώτικη » και. άλλες.

Οι Κρήτες είχαν πάντα μια επίσημη σκολιανή στολή που συνοδεύονταν από ασημομάχαιρο και καδένα, σε αντίθεση με την καθημερινή στολή, που διέφερε κατά τον πλούτο των κεντημάτων. Η στολή αυτή, που όπως είπαμε, την αποκαλούσαν βράκα, φοριόταν σε όλη την Κρήτη με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Οι ειδικοί ράπτες της στολής αυτής λεγόταν « τερζήδες » ή «καλφάδες ». Την στολή έραβαν εξ ολοκλήρου με το χέρι και δεν χρησιμοποιούσαν καθόλου ραπτομηχανή.

Στις Μοίρες ο τελευταίος « τερζής ή κάλφας » ήταν ο Γιώργης Φανουργάκης που είχε γεννηθεί στο χωριό Γιαννιού του Αγίου Βασιλείου και εγκαταστάθηκε στις Μοίρες. Όπως λέει ο ίδιος, σε ερώτηση δημοσιογράφου στο περιοδικό «Κρητικές Εικόνες » (αρ. τευχ. 2, Φλεβάρης 1981) την τέχνη την έμαθε από το θείο του, αδελφό της μητέρας του στην Αγία Γαλήνη. Σε άλλη ερώτηση του δημοσιογράφου για το αν είχε μαγαζί στις Μοίρες, απαντά: «Πριν τον πόλεμο είχα ένα μεγάλο μαγαζί με 20 υπαλλήλους ραφτάδες. Αλλά σιγά - σιγά ήρθε η μόδα, ο κόσμος άρχισε να φορά πανταλόνια κι επέσανε οι δουλειές. Τώρα δουλεύω μόνο στο σπίτι μου ».

Σε ερώτηση του δημοσιογράφου για το αν υπάρχουν άνθρωποι που φοράνε Κρητικά εδώ, διαβάζομε: « (Χαμογελάει, προσπαθεί να θυμηθεί τους πελάτες του). Με σιγουριά μας λέει πως είναι ακόμη ένας στη Γαλιά, ένας στη Γέργερη, δυό στο Ζαρό ή έχει αμφιβολίες για κάποιον λέγοντας απλά: «Μα αυτός θαρρώ επόθανε ».

Ο ίδιος φορούσε βράκες μέχρι το θάνατό του το 1983, σε ηλικία 87 ετών.

Σήμερα υπάρχουν ελάχιστοι νέοι τερζήδες που συνεχίζουν να ράβουν στολές για τις ανάγκες των χορευτικών συγκροτημάτων, Λυκείου Ελληνίδων και ιδιωτών.

Η παραδοσιακή Κρητική στολή σαλβάρια ή βράκες, περιλαμβάνει τα παρακάτω τεμάχια: βράκα, γελέκι, μεϊτάνι, καπότο, ζώνη, σαρίκι, πουκάμισο, κάλτσες, στιβάνια, μαχαίρι και καδένα.

Η βράκα

Η βράκα φτιάχνεται από ύφασμα αρίστης ποιότητας, χρώματος βαθύ κυανού ή μαύρου. Το κεντρικό μέρος της είναι η «φούστα » και δημιουργεί τον χαρακτηριστικό σάκο που κάνει τη βράκα φουσκωτή. Δένεται δε κάτω από το γόνατο.

Το γελέκι

Το αχειρίδωτο (χωρίς μανίκια) κλειστό περιστήθιο της φορεσιάς λέγεται γελέκι. Φτιάχνεται από τσόχα ίδιας ποιότητας και ιδίου χρώματος με της βράκας. Φτάνει μέχρι τους γοφούς και είναι εφαρμοστό. Κεντιέται με μαύρο ή βαθύ μπλε μεταξωτό λεπτό κορδονέτο, σε παραστάσεις εμπνευσμένες από τη φύση.

· Το μεϊτάνι

Ο χειριδωτός τελείως ανοιχτός επενδυτής της ονομάζεται « μεϊντάν» που. αποτελεί παραφθορά της τούρκικης λέξης « μιν-ταν ». Το μεϊντάνι είναι κοντό και φοριέται πάνω από το πουκάμισο και το γελέκι το χειμώνα.

Το καπότο

Το καπότο είναι μια κοντή κάπα με κουκούλα και μακριά μανίκια και αποτελεί το επίσημο εξάρτημα της φορεσιάς. Κεντιέται στις άκρες με άσπρο ή μπλε κορδονέτο. Η δε επένδυση (φόδρα) είναι κόκκινη ή άσπρη.

Η ζώνη

Η ζώνη είναι υφαντή από λεπτό μαλλί ή μετάξι. Λέγεται και ζωνάρι. Το δε χρώμα είναι μπλε με κόκκινο και διακοσμείται από διάφορα σχέδια.

Το σαρίκι

Το σαρίκι είναι πλεχτό, μεταξωτό κρουσαλιδάτο μαύρο σε σχήμα τετραγώνου

ή τριγώνου. Φοριέται ακόμη και σήμερα στα ορεινά χωριά της Κρήτης.

· Το πουκάμισο

Το πουκάμισο είναι μεταξωτό ή βαμβακερό υφαντό, χρώματος λευκού, γρι ή μαύρου. Το λευκό φοριόταν στους γάμους, στις χαρές και τα πανηγύρια, ενώ το μαύρο ήταν ένδειξη πένθους.

Οι κάλτσες

Οι κάλτσες ήταν μακριές μαύρες και έφθαναν μέχρι εκεί που τελείωνε η βράκα.

Τα στιβάνια

Τα στιβάνια ( προέρχεται από την ιταλική λέξη stinale, είδος μπότας φθάνουν κάτω από το γόνατο και είναι άσπρα ή μαύρα αρίστης ποιότητας από λεπτό δέρμα. ανάγλυφες παραστάσεις από την Κρήτη.

Το μαχαίρι

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της φορεσιάς ήταν το μαχαίρι. Η λεπίδα του είναι μακριά με κοκάλινα μανίκια και ασημένια στολίδια. Η θήκη είναι ασημένια, με διάφορες ανάγλυφες παραστάσεις από την Κρήτη. Το μαχαίρι φοριόταν από τη δεξιά μεριά του σώματος.

Η καδένα

Τυπικό κόσμημα ήταν η ασημένια ή χρυσή καδένα (από τη βενετσιάνικη λέξη cadena, που σημαίνει αλυσίδα). Είναι χειροποίητη, χοντρή μακριά, βυζαντινού τύπου,

κρεμιέται στο λαιμό και το κάτω της μέρος συνδέεται με το ρολόι που τοποθετείται στο τσεπάκι του γελέκου ή στη ζώνη.

Ήλθε όμως σιγά - σιγά στην Κρήτη η παρισινή και εν γένει η δυτική μόδα, η οποία εκτόπισε όλες τις παραδοσιακές στολές, αντρικές και γυναικείες. Στα ορεινά χωριά, τη θέση της βράκας, πήρε η κιλότα, η οποία φοριέται ακόμα από ηλικιωμένους Κρητικούς και από διάφορα συγκροτήματα, στις δε πόλεις το μακρύ παντελόνι.

Θα πρέπει όλοι μας να κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να διατηρήσουμε και να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές όλες τις παραδοσιακές Κρητικές στολές, γυναικείες και αντρικές, ώστε να διαφυλαχτούν και να μη χαθεί τίποτα από την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Μοίρες 8/7/2004

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ της Μεσαράς φύλλο 581 της 31-5-2005

.

ΦΑΡΑΓΓΙ ΙΜΠΡΟΥ




                          Σ Τ Ο  Φ Α Ρ Α Γ Γ Ι   Τ Η Σ   Ι Μ Π Ρ Ο Υ
                                 Του Δακανάλη Μανόλη
                                Αντιπροέδρου ΕΟΣ Μοιρών
« Στο μεσοφάραγγο συναντήσαμε επιβλητικές πόρτες, στενώματα με κατακό-
ρυφους βράχους που κλείνουν τη θέα προς τον ουρανό » .
Περισσότεροι από 25 ορειβάτες βρεθήκαμε το πρωί της 7ης Αυγούστου 2011 στο ορεινό χωριό ΄Ιμπρος ή Νίμπρος στο Ασκύφου των Σφακίων, σε υψόμετρο 780 μέτρα, με σκοπό να περπατήσουμε το φαράγγι της ΄Ιμπρου.
Δύο εκδοχές υπάρχουν για την ονομασία του χωριού. Η πρώτη αναφέρει ότι υπήρχε στο ίδιο σημείο αρχαία πόλη με το ίδιο όνομα. Η εκδοχή όμως αυτή δεν ευσταθεί, αφού δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά. Η πιο αληθοφανής εκδοχή αναφέρει, ότι στο νησί ΄Ιμπρος στην Τουρκία ζούσαν 7 αδέλφια που καταδικάστηκαν σε θάνατο για κάποιο σοβαρό αδίκημα, αλλά με την επέμβαση της Σουλτάνας ,που είχε γοητευθεί για την ομορφιά των, τους έδωσε χάρη και υποχρεώθηκαν να φύγουν. Το πλοίο τους ξεμπάρκαρε στο Λουτρό και από εκεί βρέθηκαν στην ΄Ιμπρο όπου ρίζωσαν. Οι ντόπιοι τους αποκαλούσαν « Τσούνηδες » δηλαδή ξένους, αλλά επειδή ήταν γενναίοι και πάτασαν τους εχθρούς τους ονόμασαν Παττακούς. Στην ΄Ιμπρο σώζεται ακόμα το πηγάδι των εφτά αδελφών.( Πηγή: Το Φαράγγι της ΄Ιμπρου του Αντώνη Πλυμάκη).
Κατηφορίσαμε στο πανέμορφο φαράγγι της ΄Ιμπρου που αρχίζει νότια του χωριού μήκους 8 χιλιομέτρων, μαζί με τον Ορειβατικό Ηρακλείου που και αυτός έτυχε να περνά το φαράγγι την ίδια μέρα.
Το πρώτο μέρος της διαδρομής το Πορόλαγκο ή Παραφάραγγο είναι ομαλό και το μονοπάτι περνά κάτω από κυπαρίσσια, πρίνους, αζυλάκους, αγιοσυκιές και ασφεντάμους, ενώ ο δίκταμος ( έρωτας) εβοδίαζε το περιβάλλον πάνω από τα ψηλά βράχια που κρέμονταν. Στο μεσοφάραγγο συναντήσαμε τις επιβλητικές Πόρτες, στενώματα με κατακόρυφους βράχους που κλείνουν τη θέα προς τον ουρανό. ΄Εδώ στις Πόρτες προκαλούν εντύπωση οι κυματοειδείς στρώσεις των πετρωμάτων, που μοιάζουν με αραβικές γραφές και τις έχουν ονομάσει « Αραβικά ».
Κατηφορίζοντας συναντήσαμε τη Βενετσιάνικη στέρνα, όπου έχει το στέκι του τώρα και πολλά χρόνια ο φιλόξενος Μανούσος από την ΄Ιμπρο που με ιδιαίτερη καλοσύνη κερνά τους διερχόμενους με ρακή.
Λίγο πιο κάτω δεξιά μια μαρμάρινη πλάκα ενημερώνει τον πεζοπόρο, ότι στη σπηλιά των Κομηθιανών ή Γυπές που είναι στη ρίζα μεγάλων βράχων , κατέφυγαν τα γυναικόπαιδα του χωριού Κομητάδες το 1867 κατά την επίθεση του Ομάρ Πασά. Το κλάμα όμως ενός μωρού τους πρόδωσε και οι Τούρκοι τους ξέκαμαν όλους με φωτιές που άναψαν στην είσοδο.
Το φαράγγι έχει πάρα πολλά κάθετα τοιχώματα ορθοπλαγών ύψους μέχρι και 300 μέτρα με το πιο στενό σημείο στις Πόρτες πλάτους 1,60 μέτρα . Το μονοπάτι που τρέχαμε ήταν παλιά ο πεζόδρομος που συνέδεε τη Χώρα των Σφακίων με το Ασκύφου και τα Χανιά. Το καλντερίμι σώζεται σε καλή κατάσταση σε πάρα πολλά σημεία.
Το Ι770 στην επανάσταση του Δασκαλογιάννη στο φαράγγι ήταν οργανωμένη η πιο ισχυρή άμυνα των Σφακιανών. Για δύο μέρες κρατήθηκε με τα όπλα και με πέτρες που έριχναν από τις παρυφές του οι μαχητές μέσα στο φαράγγι και ξέκαναν τους Τούρκους . Την τρίτη μέρα έπεσε με 300 Σφακιανούς νεκρούς και 1000 Τούρκους.
Μετά από τρεις ώρες ευχάριστης πεζοπορίας αντικρίσαμε το N.Κρητικό Πέλαγος και νοιώσαμε τη δροσιά από το θαλασσινό αγέρι. Καταλήξαμε στο ιστορικό χωριό Κομητάδες, έξω από το οποίο υπάρχει το μοναστήρι της Παναγίας της Θυμιανής η «Αγία Λαύρα » της Κρήτης . Εδώ στις 29 Μαίου του 1821, μετά από πρόσκληση της καγκελαρίας των Σφακίων, συνήλθε η επαναστατική συνέλευση των οπλαρχηγών και μετά από μια κατανυκτική λειτουργία, ο ηγούμενος ευλόγησε τα όπλα των και κηρύχθηκε η επανάσταση της Κρήτης ενάντια στον Τουρκικό ζυγό.
΄Ολοι οι ορειβάτες έμειναν κατενθουσιασμένοι και μαγεμένοι από τις πολυάριθμες ομορφιές και εναλλαγές του φαραγγιού. Κάθε στροφή έκρυβε και νέες εκπλήξεις.-
Μοίρες 8 Αυγούστου 2011
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΠΟΨΗ του νότου στις 23-8-2011 αριθμ.φύλλου 590.
Ξεκούραση στο φαράγγι
Στην είσοδο του φαραγγιού
Τι κάνει για να επιβιώσει
Άποψη φαραγγιού
Ο δίκταμος ευωδιάζει
Άποψη φαραγγιού
Κυματοειδείς πετρώματα
Στις Πόρτες του φαραγγιού
Στο στέκι του Μανούσου
Κυπαρίσσια και πεύκα
Φυσική γέφυρα
Ρίζωσε στο βράχο
Άποψη του φαραγγιού
Από το φαράγγι
Άποψη του φαραγγιού
Έξοδος του φαραγγιού

ΛΕΥΚΑ ΟΡΗ



                          ΛΕΥΚΑ   ΟΡΗ   ή   ΜΑΔΑΡΕΣ
                                                Του Δακανάλη Μανόλη  
                                              Αντιπροέδρου ΕΟΣ Μοιρών
     Τα Λευκά ΄Ορη είναι μια οροσειρά που καταλαμβάνει μήκος 50 και πλάτος 25 χιλιόμετρα, με υψηλότερη κορφή τις Πάχνες (υψ2452 μ), άλλες μεγάλες κορφές είναι ο Τροχάρης 2402, η Σβουριχτή 2360, το Κάστρο 2218, ενώ το συγκρότημα των Λευκών Ορέων αποτελούν 50 κορφές πάνω από 2000 μέτρα και 55 κάτω από 2000 μέτρα. Το κύριο χαρακτηριστικό είναι το υψίπεδο στα 1800-2100 μέτρα, που μοιάζει με σεληνιακό τοπίο, περιβάλλεται δε από αναρίθμητες κορφές. Λόγω της ιδιαιτερότητας αυτής ο επισκέπτης θα πρέπει να διαθέτει γνώσεις προσανατολισμού, γιατί η πιθανότητα να χαθεί κάποιος σε κακές καιρικές συνθήκες είναι πολλές.
    Το ανάγλυφο του βουνού είναι ασβεστολιθικό, άτσαλο, κακοτράχαλο, με  πολύ βαθιές χαραδρώσεις κομμένες σαν μαχαιριές και εντυπωσιακές μεγάλες κάθετες ορθοπλαγιές γυμνές ή κατάφυτες από πεύκα, Έχουν δημιουργηθεί 32 μεγάλα φαράγγια όπως της Σαμαριάς, της Αγίας Ειρήνης, Τρυπητής, Κλάδου, Αράδαινας,΄Ιμπρου, Ελυγιάς κ.λ.π.. Υπάρχουν πολλά σπηλαιοβάραθρα και μάλιστα ένα από αυτά είναι το βαθύτερο της Ευρώπης. Αισθητή κάνουν την παρουσία τους  τρία μεγάλα οροπέδια όπως του Ομαλού, του Ασκύφου, της Ταύρης και άλλα μικρότερα. Περιμετρικά  της οροσειράς υπάρχουν τέσσερα ορειβατικά καταφύγια, της Ταύρης (1.200μ),  Σβουριχτής (1.970μ), Καλλέργη 1.680μ) και Βόλικα (1.400μ)..
     Στις 16 Οκτωβρίου 2011 από το ηρωικό χωριό Ανώπολη  δέκα πέντε και πάνω ορειβάτες του ορειβατικού Μοιρών, ανηφορίσαμε με αγροτικά αυτοκίνητα και τζιπ μέχρι τη δυτική άκρη του υψίπεδου. Από εκεί ακολουθήσαμε ένα καλά διαμορφωμένο μονοπάτι και πιεζόμενοι από τον καιρό ανεβήκαμε στην κορφή Πάχνες μετά από μιάμισης ώρας γρήγορης ανάβασης. Οι καιρικές συνθήκες ήταν δυσμενείς με θερμοκρασίες λίγο πάνω από το μηδέν, φυσούσαν  ισχυροί βόρειοι άνεμοι και η πολύ χαμηλή νέφωση μας χάιδευε τα πρόσωπα. .
     Η θέα από την κορφή ήταν φανταστική βλέποντας τις τόσες πολλές κωνοειδείς κορφές με ελάχιστη έως μηδενική βλάστηση να στέκονται γύρω από εμάς. Το θέαμα αυτό προκαλεί φόβο και δέος στον κάθε ορειβάτη που θα βρεθεί στις αφιλόξενες αυτές βουνοκορφές. Το τοπίο αυτό είναι μοναδικό στην Ελλάδα, ίσως και στην Ευρώπη και ευλόγως μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ως  "Σεληνιακό τοπίο ή ορεινή έρημος" .
     Στο πανευρωπαϊκού κάλλους φαράγγι της Σαμαριάς που έχει χαρακτηριστεί Εθνικός Δρυμός από το 1966, ζει ο αίγαγρος τα κρι - κρι της Κρήτης, που ισορροπούν στις απόκρημνες πλαγιές των πανύψηλων βράχων του φαραγγιού. Αποτελούν παρακαταθήκη της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και θα πρέπει να τα διαφυλάξουμε οπωσδήποτε.
   Στις απόκρυμνες και απότομες πλαγιές  των Λευκών Ορέων φωλιάζουν  γύπες, σκάρες ή κανναβοί, χρυσαετοί, γυπαετοί ή κοκαλάδες και πολλά άλλα αρπαχτικά πουλιά. Ενδημούν αμέτρητα φυτά, πολλά από τα οποία είναι ενδημικά. Μοναδικά είναι τα κυπαρίσσια των Λευκών Ορέων με διάφορα μοναδικά και φανταστικά  σχήματα.
    Λέγονται Λευκά ΄Ορη, γιατί το με το πρώτο και τελευταίο φως της ημέρας, φαίνονται πράγματι λευκά.
    Η επιστροφή μας ήταν άμεση λόγω του ψύχους, του ισχυρού βοριά και της επερχόμενης  δυνατής βροχής από ακολούθησε. Οι εμπειρίες που αποκομίσαμε ήταν μοναδικές.-
Πετρώματα
Πάχνες 2452 μέτρα
Στην κορφή Πάχνες
 Σεληνιακό τοπίο
Ανεβαίνοντας για Πάχνες
Μαύρα πετρώματα
Ξεραμέρνο κυπαρίσσι
Φαράγγι πάνω από την Ανώπολη
Άποψη Λ.Ορέων
Ειδική ποικιλία κυπαρίσσια
Κορφές σαν κώνοι
Μοναδικά τοπία
Μαύρα πετρώματα
Κυπαρίσσι
Εντυπωσιακό κυπαρίσσι
Τοπίο πάνω από Ανώπολη
Πεθαμένο κυπαρίσσι
Σημείο εκκίνησης για την κορφή
Κυπαρίσσι