Μήνυμα του Αρχηγού Εθνικής Αντίστασης Γιάννη ΔΡΑΜΟΥΝΤΑΝΗ και

η εκτέλεσή του από τους Γερμανούς

Του ΔΑΚΑΝΑΛΗ Μανόλη του Μιχ. πρώην Αγρονόμου

Το 1943 ολόκληρη η Ελλάδα στέναζε κάτω από τη Γερμανική μπότα. Υπήρχε παντού καταχνιά, μαυρίλα και σιωπή , την οποία σπούσαν μόνο ο ερχομός της ερπύστριας και οι φονικές ριπές των όπλων . Στα βουνά της Κρήτης υπήρχε παντού ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ από τις πρώτες κιόλας μέρες μετά τη Μάχη της Κρήτης, για να αντιμετωπίσουν τις ορδές των φασιστών. Αντίσταση έγινε μεγάλη όπως είχε προτάξει ο Δίας ο μέγιστος των θεών, τον οποίο γέννησαν και μεγάλωσαν οι Κρητικοί στη Νίδα. ΄Ετσι τα σκουτάρια άναψαν και ο ουρανός ξέρναγε φωτιά και μολύβι.

Στις 2 Ιουνίου 1941 ο κτηνοτρόφος Μανώλης Μπαντουβάς από τις ΄Ανω Ασίτες Μαλεβυζίου ίδρυσε αντάρτικη ομάδα. Στα μέσα Ιουνίου 1941 ο Γιώργης Πετράκης ή Πετρακογιώργης ίδρυσε άλλη αντάρτικη ομάδα στα νότια του Ψηλορείτη. Την 1-7-1941 ίδρυσε άλλη ομάδα ο κτηνοτρόφος Γιάννη Κατσιάς στα Σφακιά. Στις 15 Αυγούστου 1941 ημέρα της Παναγίας στο σπίτι του Γιάννη Δραμουντάνη ή Στεφανογιάννη ΄ιδρυσαν οι Ανωγειανοί άλλη αντάρτικη ομάδα με αρχηγό τον Καπετάν Στεφανογιάννη, που δρούσε στα βόρεια του Ψηλορείτη. Επίσης ιδρύθηκαν και άλλες αντάρτικες ομάδες, όπως η Α.Ε.Α.Κ. του Ανδρέα Παπαδάκη στα Χανιά, η οργάνωση του Κρουσώνα του Καπετάν Γρηγοράκη ή Σατανά, η οργάνωση του Β. Πατεράκη στο Κουστογέρακο, η Ε.Ο.Χ.Α στη Νεάπολη, η οργάνωση του στρατηγού Μάντακα στα Λευκά ΄Ορη, οι μυστικοί πυρήνες του παπά Νικολή στη Βαγιωνιά , του Αντώνη Μπετεινάκη στις Αρχάνες, του Αλέξανδρου Κοκονά στο Αμάρι, του Γιάννη Χρονάκη στο Καρουζανό Πεδιάδας, του Δαβίδ Παπαδάκη στη Χερσόνησσο, η « Φιλική Εταιρεία » στη Σητεία, ομάδα του Αδάμη Κρασανάκη στο Οροπέδιο Λασιθίου, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ - ΕΛΑΣ) στις 27-9-1941 που κάλυπτε όλη την Ελλάδα και άλλες.

Με τη λήξη του έτους 1943 και την Ανατολή του νέου ελπιδοφόρου έτους 1944, ο Αρχηγός Εθνικής Αντίστασης Γιάννης Δραμουντάνης ή Στεφανογιάννης απηύθυνε εγκύκλιο προς τους κατοίκους του Πάνω Μυλοποτάμου.

Mόλις κυκλοφόρησε η εγκύκλιος του Στεφανογιάννη στις αρχές του Γενάρη στο Πάνω Μυλοπόταμο, οι πληροφοριοδότες της γερμανικής κατασκοπείας - αντικατασκοπίας ανέφεραν σχετικά στον αρχηγό πληροφοριών ταγματάρχη Μπάουρ και μάλιστα του παρέδωσαν και αντίγραφο του μηνύματος. Ολόκληρη η γερμανική ιεραρχία εξωργήστηκε με τη θρασύτητα του Αρχηγού αυτού, που είχε το θάρρος να κυκλοφορήσει ενυπόγραφη εγκύκλιο. ΄Ετσι αποφάσισαν την εξόντωσή του το γρηγορότερο. Ανέθεσαν δε την όλη επιχείρηση στον υποστράτηγο Βάλτερ Μύλλερ. Ολόκληρο το μήνα περίμενε ο Βάλτερ να καλύψει ο βαρύς χειμώνας την περιοχή της Νίδας και των Ανωγείων με χιόνια, οπότε ήλπιζε ότι τόσο η αντάρτικη ομάδα, όσο και οι εκπρόσωποι του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής με τους ασυρμάτους, θα έμεναν μέσα στο χωριό.

Τη νύκτα της 12-13 Φεβρουαρίου 1944 μια νύχτα βροχερή, παγερή, με διαπεραστικό κρύο και θα έλεγα θλιμμένη, οι Γερμανοί με μεγάλες δυνάμεις έκαναν πλήρη κύκλωση των Ανωγείων. Με το ξημέρωμα οι γερμανικές περιπολίες καλούσαν τους κατοίκους να συγκετρωθούν στην αυλή του Κάτω Δημοτικού Σχολείου. Συνέλαβαν διάφορα άτομα γιατί δεν είχαν πάει στη συγκέντρωση και τους θεώρησαν ύποπτους.

Ο Γιάννης Δραμουντάνης ή Στεφανογιάννης για λόγους πρόνοιας είχε διανυκτερεύσει στο σπίτι του αδελφού, που βρίσκονταν στη δυτική συνοικία στα Σπυθουριανά. Πήρε μια βούργια στην πλάτη άοπλος με μπαστούνα και έκανε το βοσκό . Προσπάθησε να φύγει από τα δυτικά , αλλά συνάντησε γερμανικό φυλάκιο και άλλαξε πορεία προς τα νότια. Διαπίστωσε ότι και από εκεί υπήρχαν φυλάκια, έτσι δεν μπόρεσε να διαφύγει από πουθενά . Στη θέση « Γερακούλι» είδε μια μικρή σπηλιά την είσοδο της οποίας κάλυπταν θάμνοι και βάτοι, μπήκε μέσα και έκαψε όλα τα πειστήρια. ΄Υστερα βγήκε έξω να φύγει ,τον είδαν όμως οι άνδρες του πλησιέστερου φυλακίου και τον συνέλαβαν. Τον έδωσαν πισθάγκωνα και τον οδήγησαν στο Κάτω Δημοτικό Σχολείο.

΄Όταν είδαν οι συγκεντρωμένοι Ανωγειανοί δεμένο τον Αρχηγό τους, να τον οδηγούν στον ανώτερο Γερμανό αξιωματικό, ξέσπασαν σε θρήνους και οδυρμούς.

Μετά από λεπτομερή εξέταση και μάλλον με υπόδειξη έμπιστου προδότη, προέβησαν στην ταυτοποίηση του καταζητούμενου Αρχηγού.

Αμέσως έγινε έκτακτο στρατοδικείο και του ανακοίνωσαν την καταδίκη του σε θάνατο και την άμεση εκτέλεση της ποινής του. Στο άκουσμα της ποινής ο γενναίος ψύχραιμος σταυραετός του Ψηλορείτη δε λύγισε έμεινε ατάραχος. Τους είπε να τον εκτελέσουν έξω από το χωριό μακριά από τα μάτια των παιδιών και των γυναικών. ΄Ισως το πλήθος να μην κρατιόταν βλέποντας την εκτέλεση του Αρχηγού και να δημιουργούνταν άλλες τρομακτικές συνέπειες.

Του έκαναν δεκτή την τελευταία του επιθυμία, τον οδήγησαν στη θέση « Ξέρακα » και πήραν θέσεις οι εκτελεστές του. Αν και ήταν με τις χειροπέδες, πήδησε ένα τράφο και έφευγε τρεχάτος, ενώ ταυτόχρονα του έριχναν με τα αυτόματα. ΄Εφθασε στην άκρη του αγρού και ούτε μια σφαίρα δεν τον βρήκε, τη στιγμή που πηδούσε το δεύτερο τράφο, από ένα φυλάκιο Γερμανικό, του έριξαν με οπλοπολυβόλο ενώ ήταν ακόμα στον αέρα και σκότωσαν τον σταυραετό και ήρωα των Ανωγείων. Επικράτησε παγωμάρα σε όλους τους Ανωγειανούς , αλλά και στους πατριώτες της Κρήτης για τον άδικο χαμό του.

Ο Γερμανός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης Μπούρνο Μπρώυερ με το επιτελείο του μόλις πληροφορήθηκαν την εκτέλεση του Στεφανογιάννη , την θεώρησαν εξαιρετική επιτυχία και εξέδωσαν δελτίο πληροφοριών σε όλες τις Γερμανικές υπηρεσίες της Κρήτης. ΄Ολες δε οι Γερμανικές υπηρεσίες πανηγύρισαν το γεγονός.

Πηγές: Ι.- Τα παραπάνω στοιχεία προέρχονται από τις εκθέσεις της Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων ο Ψηλορείτης προς το Υπουργείο Εθνικής ΄Αμυνας που βρίσκονται στο αρχείο της.

2.- Βιβλίο Γερμανοϊταλική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-45 του Γιώργη Κάββου 1991.

3.- Παραθέτουμε την εγκύκλιο αυτή που βρίσκεται στο αρχείο της Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων στο φάκελο του έτους 1943 με αριθμό καταχώρισης 177.

ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΠΕΡ. ΠΙΤΡΟΠΗ ΑΝΩ ΜΥΛΟΤΑΜΟΥ ΕΘΝΙΚΗ

Μ Υ Ν Η Μ Α

Του Αρχηγού ‘Εθν. Άντιστάσεως ΙΩΑΝ. ΔΡΑΜΟΥΝΤΑΝΗ

Πρός

Τά Τμήματα ‘Εθνικής Άντιστάσεως Κρήτης 31 /12/43

Πρός

Όλους τούς καλούς συνεργάτας και συναγωνιστάς του Διαμερίσματος. ‘Ανω Μυλοποτάμου.

Τό λήξαν έτος 1943 ύπήρξεν διά τήν χειμαζομένην έκ του άγρίου πολέμου άνθρωπότηταν καταστρεπτικότατον, διότι έντός αύτού διεξείχθησαν αί πλέον μεγάλαι καί καταστρεπτικαί μάχαι τού πενταετούς πολέμου. Έντοσαύτω όμως ύπήρξεν καί τό πλέον έλπιδοφόρον έτος διά τούς Συμμάχους καί τούς λαούς τών φιλειρηνικών Κρατών, διότι μέσα στό έτος τούτο έδόθησαν είς τά φασιστικά καί Βάρβαρα Κράτη τά πλέον τρομερά καί άποτελεσματικά κτυπήματα τά όποία μάς έπιτρέπουν νά άτενίζομεν μετά βεβαιότητας είς τό Άνατέλλων έτος 44 ότι θά χαρίση τήν Είρήνην καί γαλήνην είς τήν άνθρωπότηταν τών όποίων τόσον έχει άνάγκη.

Τό 1943 τά Συμ. Στρατεύματα τών ΑΙΖΕΧΑΟΥΕΡ καί ΜΟΝΤΚΟΜΕΡΥ άνακτίσαντα είς όλα τά μέσα διεξαγωγής τού πολέμου τήν ύπεροχήν, ήρχισαν τήν καταδίωξιν τών ληστρικών όρδών τού Μουσολίνι καί του Ρόμελ έκ τής ΕΛ ΑΛΑΜΕΙΝ καί Δ. ‘Αφρικής καί τούς έφεραν είς τήν καταστρεπτικήν ήτταν τής Τύννιδος, διανείσαντα δύο χιλ. χιλιόμετρα, έκ τού ‘Αν. Μετώπου τά στραυτεύματα τού Στρατάρχου Τιμοσένσκο, άπό Σταλικγράντ καί Καύκασον κατεδίωξαν τάς στρατιάς τού Χίτλερ μέχρι τών Πολωνικών συνόρων.

Τό 1943, αί Σ. Δυνάμεις έκέρδησαν τήν μάχην του ‘Ατλαντικού, τό σημαντικώτερον κατόρθωμα τού Πολέμου.

Τό 1943, οι Σ. ‘Αεροπορία κατέφερεν τά τρομερώτερα πλήγματα είς τά κέντρα βάσεις καί συγκοινωνίας τού έχθρού καί τέλος κατά τήν διάρκειαν τού έτους τούτου έπήλθεν ή κατάρευσις τού ένός σκέλους τής συμμορίας Χίτλερ – Μουσολίνι. Αύτά όσον άφορά τό Πολεμικόν έπίπεδον.

Τό 1943, έπραγματοποίησεν τήν πλήρη σνμφωνίαν τών ‘Ηνωμένων ‘Εθνών διά τήν μεταπολεμικήν περίοδον, διά τήν άνόρθωσιν τού κόσμου καί τήν έπούλωσιν τών πληγών τού σκληρού πολέμου, καί ένός καλλιτέρου έπιπέδου διαβιώσεως τών ‘Ανθρώπων. Αύτά έπετελέσθησαν κατά τήν διάρκειαν τού Ιστορικού τούτου έτους τού όποίου τό πέρασμα άφισεν ‘Ιστορικάς ‘Αναμνήσεις είς τήν ‘Ανθρωπότητα.

Τό Άνατέλλον έτος 1944 τήν Άνατολήν τού όποίου χαιρετίζομεν μέ πλήρη πεποίθησιν ότι θά φέρη τήν Νίκην καί θά χαρίση τήν εύτυχίαν είς τόν κόσμον, εύρίσκει τά ‘Ηνωμένα ‘Εθνη τόσον ήνωμένα καί ίσχυρά ώστε έντός όλίγου νά δώσουν τό τελειωτικόν κτύπημα είς τό σφαδάζον τέρας τού Νανζισμού.

Τό νέον έτος, δι’‘Ημάς τούς Κρήτας έχει διαιτέραν σημασίαν, διότι μάς εύρίσκει ύπέρποτε άλλοτε ήνωμένους καί πειθαρχημένους είς τούς άξιους άρχηγούς μας διά τήν έκτέλεσιν τού ύπερτάτου πρός τήν Πατρίδα καθήκοντος, διά τήν άνάκτησιν τής ‘Ελευθερίας μας.

‘Επί τή εύκαιρία τού Άνατέλοντος έτους 1944 σφίγγω τό χέρι σας όλων τών καλών έργατών ένός καλυτέρου ‘Ελληνικού Μέλλοντος καί σάς εύχομαι κάθε εύτυχίαν να έορτάσωμεν τήν άνάστασιν τού Γέννους.

ό ‘Αρχηγός

ΙΩΑΝ. ΔΡΑΜ0ΥΝΤΑΝΗΣ - ΣΤΕΦΑΝ0ΓΙΑΝΝΗΣ